Lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti b. T. Sаlimov, M. S. Yusupov, B. B. Salimov mikroiqtisodiyot

16.4-rasm. Birinchi firmaning mahsulot ishlab chiqarish hajmini ikkinchi firmaning ishlab chiqarish hajmiga ko`ra
optimallashtirish grafigi
Agar birinchi firma, ikkinchi firma 60 birlik mahsulot ishlab chiqaradi, deb faraz qilsa, u holda birinchi firmaning talab chizig`i 60 birlik chapga siljigan bozor chizig`i sifatida keladi. Rasmda bu talab
chizig`i D1 (60) bilan ifodalangan, bu talab chizig`iga mos chekli daromad
chizig`i MR1 (60) bo`ladi. Bunday holda birinchi firmaning foydasini

maksimallashtiradigan ishlab chiqarish hajmi 30 birlikga teng (bu nuqta va MC₁ chiziqlari kesishgan nuqta). Agar birinchi firma ikkinchi

firma 90 birlik mahsulot ishlab chiqaradi, deb faraz qilsa, birinchi firmaning yangi talab chizig`i oldingisiga nisbatan chapga 30 birlik

siljiydi.	Bu chiziq	rasmda		D1 (90) . Endi birinchi firma foydasini
maksimallashtiradigan ishlab				chiqarish hajmi		15	birlikka	teng.
( MR1 (90)  MC1 bo`lgan			nuqta). Va nihoyat,		birinchi		firma ikkinchi
firmani 20 birlik mahsulot				ishlab chiqaradi, deb faraz qilsin. U holda
birinchi	firmaning	talab	va	chekli daromad	MR1	chiziqlari		vertikal

ordinata o`qini kesib o`tadi (bu rasmda keltirilmagan) va birinchi firma umuman mahsulot ishlab chiqarmaydi. Agar biz birinchi firmaning maxsulot ishlab chiqarishini ikkinchi firmaning ishlab chiqarishdan bog`liq holda qanday o`zgarishni grafikda (16.5-rasm) ko`radigan bo`lsak,

282

Q₁ (Q₂ ) va

Q₁ (Q₂ )
birinchi firmaning ikkinchi firma ishlab chiqarishdan bog`liq ishlab chiqarish chizig`ini olamiz, ya′nibunday bog`liqlikni Q<sub>1</sub> (Q<sub>2</sub> ) funksiya ko`rinishida ifodalashimiz mumkin.
Q₁

120
100	Q2(Q1)
80
60	A
	Q1(Q2
40	Kurno muvozanati
20	EQ1^E ,Q2^E 

B

20. 
    40 60 80 90 100 120 Q₂
    

16.5-rasm. Kurno muvozanati
Birinchi firmaning ikkinchi firma ishlab chiqarishga ko`ra, ishlab

chiqarish chizig`i rasmda AB chizig`ini beradi.

Xuddi shunday, ikkinchi firmaning mahsulot ishlab chiqarish hajmini birinchi firma ishlab chiqarishiga ko`ra tahlil qilib, natijada ikkinchi firmaning ishlab chiqarish chizig`i Q₂ (Q₁ ) ni olishimiz mumkin (16.5-rasm).
Q₂ (Q₁ ) chizig`i ikkinchi firmaning birinchi firma ishlab chiqarish hajmini faraz qilgandagi va shu birinchi firmaning ishlab chiqarishi ikkinchi firmaning ishlab chiqarish hajmidan bog`liq ekanligini ifodalaydi. Agar firmalarning chekli xarajatlari bir-biridan farq qilsa,
ya′ni MC₁  MC₂ bo`lsa, ularning ishlab chiqarish chiziqlari Q<sub>2</sub> (Q<sub>1</sub> ) lar ham bir-biridan farq qiladi (16.5-rasm).
Birinchi firmaning ishlab chiqarish chizig`i bilan ikkinchi firmaning ishlab chiqarish chizig`i kesishgan E nuqtaga mos keluvchi birinchi va
283

Q40P

ikkinchi firmalar tomonidan ishlab chiqariladigan mahsulot hajmlari muvozanati Kurno muvozanati deyiladi.
Muvozanat nuqtada har bir firma o`zining raqobatchi firmasining ishlab chiqarish hajmini aniq faraz qiladi. Muvozanat nuqtaga mos holda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi ikkala firma uchun ham optimal hisoblanadi va hech qaysi firma o`z mahsulotining ishlab chiqarish hajmini optimal hajmdan ko`proq yoki kamroq o`zgartirishdan manfaatdor emas.
Mahsulot hajmini optimal hajmdan har qanday o`zgartirilishi ikkala firmaning ham daromadini kamayishiga olib keladi. Muvozanat ishlab
chiqarish hajmlari Q<sub>1</sub><sup>E</sup> va Q<sub>2</sub><sup>E</sup> firmalarning foydasini maksimallashtira-digan hajmlar hisoblanadi va firmalar bir-birlarining ishlab chiqarish hajmlarini to`g`ri faraz qiladilar.
Kurno muvozanati, o`yinlar nazariyasida Nesh muvozanati deb yuritiladi. Nesh muvozanati holatida har bir o`yinchi o`zining raqibi tanlagan harakatiga ko`ra tanlovi eng yaxshi tanlov hisoblanadi. Nesh muvozanati holatida hech bir o`yinchi o`zining harakatini o`zgartirishdan manfaatdor emas. Kurno muvozanatida ham har bir duopolist raqibi tanlagan ishlab chiqarish hajmida o`zining ishlab chiqarish hajmini foydani maksimallashtiradigan darajada belgilaydi va shu sabab duopolistlar o`zlarining mahsulot ishlab chiqarish hajmlarini o`zgartirishidan manfaat olmaydilar.
Kurno modeli duopolistlar Kurno muvozanat holatida bo`lmaganda, ular shu muvozanatga erishish uchun harakat qilishi mumkinligi to`g`risida hech narsa demaydi. Nima uchun deganda, modelda raqobatchining mahsulot ishlab chiqarish hajmi o`zgarmas deb qilinadigan asosiy farazi bajarilmaydi. Hech qaysi firmaning mahsulot ishlab chiqarish hajmi o`zgarmasdan qolmaydi.