Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

Mahalliy byudjet
– Davlat byudjetining tegishli viloyat tuman, 
shahar pul mablag‘lari jamg‘armasini tashkil etuvchi bir qismi bo‘lib, 
unda daromadlar manbalari va ulardan tushumlar miqdori, shuning-
dek, moliya yili mobaynida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan 
mablag‘lar sarfi yo‘nalishlari va miqdori nazarda tutiladi.
Respublika byudjeti
– Davlat byudetining umumdavlat 
tusidagi tadbirlarni moliyalashda foydalaniladigan qismi bo‘lib, unda 
daromadlar manbalari va ulardan tushumlar miqdori, shuningdek, 
moliya yili mobaynida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan 
mablag‘lar sarfi yo‘nalishlari va miqdori nazarda tutiladi.
Mahalliy byudjet davlat byudjetining muhim va ajralmas 
tarkibiy qismi bo‘lib, u orqali hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishi moliyaviy mablag‘lar bilan ta’minlab boriladi. Mahalliy 
byudjetlarning mavqeyini yanada oshirish byudjet siyosati samara-
dorligini oshirishga xizmat qiladi. Davlat byudjeti daromadlarining 
katta qismini joylarga berish, byudjetlarni mustahkamlash zarur. Bu 
esa mintaqalar mustaqilligini oshirish, ularning tashabbuskorligini, 
byudjetning ijrosidagi manfaatdorligi va bu boradagi mas’uliyatini 
oshirish imkonini beradi. Bundan tashqari bu narsa mahalliy 
byudjetlarga tushumlarning yangi manbalarini qidirib topishga 
rag‘batlantiradi, joylarda byudjet intizomini mustahkamlaydi. 
Mahalliy byudjet daromadlari quyidagilardan tashkil 
topadi: 
1.
Qonun hujjatlarida belgilangan normativlarga muvofiq 
mahalliy byudjetlarga yo‘naltiriladigan mahalliy soliqlar, yig‘imlar, 
bojlar va boshqa majburiy to‘lovlar; 

---

161 
2.
Qonun hujjatlarida belgilangan normativlarga muvofiq 
mahalliy 
byudjetlarga 
o‘tkaziladigan umumdavlat soliqlari, 
yig‘imlari, bojlari va boshqa majburiy to‘lovlar; 
3.
Qonun hujjatlarida belgilangan normativlarga muvofiq davlat 
mulki obyektlarini joylashtirish, foydalanishga berishdan olingan 
daromadlar; 
4.
Qonun hujjatlarida belgilangan normativlarga muvofiq meros 
olish, hadya etish huquqi bo‘yicha davlat mulkiga o‘tgan pul 
mablag‘lari; 
5.
Yuqori byudjetlardan beriladigan byudjet dotatsiyalari, 
byudjet subvensiyalari va byudjet ssudalari; 
6.
Yuridik va jismoniy shaxslardan, shuningdek chet el 
davlatlaridan kelgan qaytarilmaydigan pul tushumlari; 
7.
Qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa daromadlar 
hisobiga. 
O‘zbekiston Respublikasi mahalliy byudjetlari tomonidan 
xarajatlarni amalga oshirish uchun tegishli daromadlarga ega bo‘lishi 
kerak. Shuning uchun mahalliy byudjet daromadlarini shakllani-
shining amaldagi holati va ushbu jarayondagi daromad manbalarini 
tahlil qiladigan bo‘lsak, avvalambor, daromadlarning shakllanishiga 
e’tibor berish lozim. 
Bulardan tashqari, byudjet ijrosi jarayonida yuqori byudjet bilan 
yuzaga keladigan o‘zaro hisob-kitoblar hisobiga shakllanadigan 
daromadlar ham mahalliy byudjet daromadlari bo‘lishi mumkin. 
Shunga muvofiq mahalliy byudjetlar daromadlari o‘z daromadlari 
(mahalliy soliqlar va yig‘imlar) va yuqori byudjetdan ajratiladigan 
ajratmalar (umumdavlat soliqlaridan ajratmalar, dotatsiyalar, 
subvensiyalar, ssudalar) hisobidan shakllanadi. 
Mahalliy byudjetlarning eng birinchi daromad manbai bo‘lib 
mahalliy soliqlar va yig‘imlar xizmat qiladi. Bu daromad turlari 
qonunchilikka asosan