Lim vazirligi samarqand davlat universiteti b. Sh. Safarov, I. I. Ayubov

sug‘urta – 
davlat sug‘urta tashkilotlari amalga 
oshirish huquqiga ega sug‘urta turi. Shu bilan birga sug‘urta 
tashkilotlari majburiy sug‘urta qilinishi lozim bo‘lgan obyektlarning 
but saqlanishi ustidan nazorat o‘rnatishga haqlidirlar. Majburiy 
sug‘urtaning asosiy xususiyatlari quyidagilar: 
1. Majburiy sug‘urta qonun yo‘li bilan o‘rnatiladi. Shunga mos 
ravishda sug‘urta qildiruvchi tegishli obyektlarni sug‘urtalashga, 
sug‘urtalovchilar esa, sug‘urta hodisalari ro‘y berganda tegishli 
sug‘urta to‘lovlarini to‘lashga majburdirlar.

---

127 
2. Qonunda ko‘rsatilgan majburiy sug‘urta obyektlarini 
hammasini sug‘urtaga qamrab olish. Buning uchun sug‘urta organlari 
mamlakatda har-yili sug‘urtalangan obyektlarni, hisoblangan 
sug‘urta badallarini va ularni o‘rnatilgan muddatlarda undirilishini 
hisobga olib boradilar. 
3. Qonunda ko‘rsatilgan obyektlarga majburiy sug‘urtaning 
avtomatik ravishda qo‘llanilishi.
 
Sug‘urtalanuvchi xo‘jalikda 
sug‘urtaga tegishli yangi obyekt paydo bo‘lganligi haqida sug‘urta 
organlariga xabar berishi shart emas. Bu mulk sug‘urta sohasiga 
avtomatik ravishda qo‘shiladi. Navbatdagi ro‘yxatga olish davrida 
hisobga olinadi va sug‘urtalanuvchiga to‘lanishi kerak bo‘lgan 
sug‘urta badallari ko‘rsatiladi. 
4. Majburiy sug‘urtani sug‘urta badallari to‘lanishidan qat’iy 
nazar amal qilishi. Agarda sug‘urta qildiruvchi tegishli sug‘urta 
badallarini to‘lamagan hollarda, badallar sud orqali undirib olinishi 
mumkin. Sug‘urta badallari to‘lanmagan mulkni talofat ko‘rishi yoki 
shikastlanish hollarida sug‘urta to‘lovlari to‘lanaveradi, faqatgina 
sug‘urta badallari bo‘yicha qarz va kechiktirilgan kunlar uchun 
jarima so‘mmasi ushlab qolinadi. 
5. Majburiy sug‘urtaning muddasizligi. Majburiy sug‘urta 
sug‘urtalanuvchi sug‘urtalangan obyektdan foydalanish davrining 
to‘la qismida amal qiladi. Mulkni boshqa shaxsga o‘tishi bilan ham 
sug‘urta to‘xtatilmaydi. U faqatgina sug‘urtalangan mulk to‘la talofat 
ko‘rgandagina o‘z kuchini yo‘qotadi. 
6. Majburiy sug‘urta bo‘yicha sug‘urta ta’minotining 
me’yorlashtirilishi. Sug‘urtaviy baholash va sug‘urtaviy qoplash 
tartibini soddalashtirish maqsadida sug‘urta bahosiga nisbatan 
foizlarda yoki bir obyektga so‘mlarda sug‘urta ta’minotining 
me’yorlari belgilanadi.