Nazorat savollari
1. Dalolatnoma necha nusxadan to‘ldiriladi?
2. Baxtsiz hodisalarni qachon maxsus tekshiriladi
3. Baxtsiz hodisa shartli ravishda nechita kategoriyaga bo‘linadi?
2-amaliy mashg‘ulot. Ishlab chiqarishda shikastlanlanishni iqtisodiy baholash
Mashg‘ulot maqsadi: baxtsiz hodisa tufayli xo‘jalikka keltirilgan moddiy zarar qiymatini hisoblash uslubi bilan tanishish va amalda hisoblab o‘rganish.
Mashg‘ulot dasturi.
Xo‘jalik hisobotlari bilan tanishish.
Birinchi jadvalni to‘ldirish.
Hisoblash usulini o‘rganib chiqish.
Hisoblash uchun birinchi jadvalda va boshqa hisobolarda keltirilgan ma’lumotglardan foydalanib umumiy modda zarar qiymatini hisoblash.
Hisoblash uchun dastlabki ma’lumotlar. Hisoblash tartibi
1. Ishlab chiqarishda ro‘y bergan shikastlanishlardan keladigan iqtisodiy zarar Esh - qo‘yidagicha aniqlanadi.
Bunda: Msh – shartli yo‘qotishlar, so‘m.
M sh– material yo‘qotishlar, so‘m
Mi - ijtimoiy yo‘qotishlar, so‘m
SHartli yo‘qotishlar. Msh ya’ani ish vaqtning yo‘qotganligi tufayli to‘liq mahsulot olinmaganligidan keladigan zarar.
Bunda: V – yalpi mahsulot qiymati, so‘m (xo‘jalikni 6 sh formali hisoblanadi).
Tr– ishlangan ish kuni, kishi – kun (xo‘jalikni 5 sh formali hisoblanadi).
Dt – baxtsiz hodisa tufayli yo‘qotilgan ish kunlari kun (9 – T sh formali
yillik hisobotidan).
Material yo‘qotishlar Mm, y’ani texnika, bino, jixoz va shunga o‘xshashlarning ishdan chiqishi bilan bog‘liq bo‘lgan zarar;
Bunda: Ti– avariya natijasida ishdan chiqqan material, qurol, jixoz va texnikalar
narxi, so‘m.
Tb– buzilgan inshootlar va binolarning narxi, so‘m.
T rem– ta’minlash va tiklash uchun ketgan sarf, xarajat, so‘m, (bu ko‘rsatkichlar
buxgalteriya hisobi ma’lumotglaridan).
Ijtimoiy yo‘qotishlar Mi – y’ani vaqtincha mehnat layoqatini yo‘qotganligi uchun to‘lanadigan nafaqa va davolanish uchun sarflanadigan xarajatlar;
Mi = Mkv + Mp + Ma
Bunda: Mkv – kasallik varaqasiga asosan to‘planadigan nafaqa, so‘m;
Mp – baxtsiz hodisa sababli nogironlik pensiyasi, so‘m;
Ma – ambulatoriya davolanish narxi S shikastlanganlar soniga Nk ko‘paytirish
yo‘li bilan aniqlanadi;Ma = 2 x S x Nk so‘m (buxgalteriya hisobi ma’lumotlaridan).
Xo‘jalikdagi shikastlanishlar tufayli ko‘rilgan iqtisodiy zararning, har bir baxtsiz hodisa to‘g‘ri keladigan qiymati, qo‘yidagi formulada aniqlanadi.
Xo‘jalikda shikastlanishlar tufayli ko‘rilgan iqtisodiy zararning bir yo‘qotilgan ish kuniga to‘g‘ri keladigan qiymati esa qo‘yidagicha aniqlanadi.
Xo‘jalikda qoniqarsiz mehnat sharoiti sababli kasallanishdan ko‘riladigan iqtisodiy zararni aniqlash qo‘yidagi formuladan foydalaniladi.
Bunda: Dz -ishlab chiqarishga bog‘liq holda kasallanganligi tufayli ishga yaroqsizlik kunlari.
Do'stlaringiz bilan baham: |