Lim vazirligi guliston davlat universiteti

2. Rangdor metallurgiya.
Rangdor, asl va nodir metallarni qazib olish, boyitish va eritishni o’z ichiga oladigan rangdor metallurgiya O’zbekistonning dunyoviy ahamiyatga ega bo’lgan sanoat tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Respublikamiz hududida zahirasi bo’yicha ancha istiqbolli, qazib olishning ancha texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari qulay bo’lgan qator mis, polimetal, volfram, molibden konlari, alyuminiy va magniy xom ashyolari, boshqa rangdor hamda nodir metallar topilgan.
Rangli metallurgiya respublikada metallurgiya sanoatining etakchi tarmog’i. Mahalliy mineral xom ashyo resurslari negizida XX asrning 30-yillaridan rivojlandi. Respublikamiz hududi rangli metall xom ashyolariga juda boy. Rangli va nodir metallning yirik zahiralari Markaziy Qizilqum, Janubiy Tyanshyan, Chotqol-Qurama, Nurota, Molg’uzar, Janubiy Farg’ona mintaqalarida joylashgan. Mazkur hududlardan respublikada rangli, kamyob va qimmatbaho metallar (oltin, mis, qo’rg’oshin, rux, volfram, molibden, simob va boshqalar) konlari, Qoramazor mis qo’rgoshin-rux, Burchmulla, Ingichka, Qo’ytosh rangli metallar, Muruntov, Marjonbuloq, Chodak, Ko’kpatas oltin, Qo’rg’oshinkon, Oltintopgan qo’rg’oshin-rux, Qalmoqqir mis konlari topilib, ular sanoat miqyosida o’zlashtirilishi bilan rangli metallurgiya sanoati shakllandi. Mazkur tarmoqning ayrim sohalari bo’yicha mamlakamiz dunyoning etakchi davlatlari qatoriga qo’shildi. Buni prezidentimiz I.A.Karimovning quyidagi fikrlari ham tasdiqlaydi. "O’zbekiston tasdiqlangan zahiralar va istiqbolli rudalar jihatdan MDH dagina emas, balki butun dunyoda ham etakchi o’rinni egallaydi. Masalan, oltin zahiralari bo’yicha respublika dunyoda 4-o’rinda, uni qazib olish bo’yicha 7-o’rinda, mis zahiralari bo’yicha 10-11 o’rinda, uran zahirasi bo’yicha 7-8 o’rinda turadi. ²
Ma’lumki, tabiatda turli xildagi rangli metallar aralashgan holda uchraydi. O’zbekiston mis rudalarida mis bilan birga rangli metallarning 15 dan ortiq turi, chunonchi, oltin, kumush, molibden, kadmiy, indiy, tellur, vismut, selen, reniy, kobalt, nikel, osmiy va boshqalar ham qazib olinadi. Rangli metallarning juda katta zahiralari Chotqol-Qurama tog’larida joylashgan. Undagi Qalmoqqir mis koni o’ta noyob hisoblanali. Shu erda joylashgan Dalniy koni ham katta ahamiyatga ega. Mis, qo’rg’oshin, rux Qoramazor, Qo’rg’oshinkon, Burchmulla, Obirahmat, Xondiza, Uchquloch, Chodak konlaridan, volfram Qo’ytosh, Ingichka, Langardan qazib olinadi. Farg’ona vodiysida o’nlab surma va simob konlari ochilgan. Umuman, Respublikamizda taxminan 40 ga yaqin rangli metallurgiya korxonalari mavjud. Rangli metallarni guruhlarga bo’linishi: Asosiy guruhlar (og’ir metallar-mis, qalayi, qo’rg’oshin, nikel, rux; engil metallar-alyuminiy, magniy, titan; qimmatbaho metallar-oltin, kumush, platina); Boshqa guruhlar (qiyin eruvchi metallar-volfram, molibden; nodir metallar-uran, germaniy va boshqalar).
O’zbekistonda rangdor metallurgiyaning 3 ta tarmog’i yaxshi shakllangan.
1.Mis, qo’rg’oshin-rux sanoati.
2.Volfram va molibden sanoati.
3.Oltin qazib olish sanoati.