Lim vazirligi guliston davlat universiteti

Viloyatning geografik o’rni va resurs salohiyati. Navoiy viloyati mamlakatimizning markaziy va shimoliy qismida joylashgan. U katta masofada Qozog’iston Respublikasi bilan chegaradosh. Shuningdek, viloyat hududi g’arbda Buxoro, janub va janubi-sharqda Samaqand va qisman Jizzax viloyatlari bilan, shimolda va shimoli-g’arbda Qoraqalpog’iston Respublikasi bilan tutashgan.
Navoiy viloyati o’zining orografik xususiyatlari bo’yicha Respublikaning boshqa mintaqalaridan keskin farq qiladi. Uning hududida kichik-kichik qoldiq tog’liklar mavjud. Pasttekisliklar chekka shimol va shimoli- g’arbda (Qizilqum cho’llari), botiqlar—Mingbuloq, Molali, qoratov—viloyatning ichki qismida joylashgan. Balandliklar dengiz satxidan 250—300 m. yuqorida, tog’liklarning eng tepa nuqtalari esa 2000 metrga yaqin (Oktov tizmasida).
Nurota, Oqtov, Qoratov tizmalari janub va janubi-sharqda Turkiston va Zarafshon tizmalariga qo’shilib ketadi. Mazkur tog’lar turli xil qazilma zaxiralarga boy. Bu jihatdan ayniqsa kichik qoldiq tog’larning ahamiyati katta (Bo’kontov, Tomditov, G’ozoktov, Quljuktov, Ovminzotov). Viloyat hududi eng avvalo o’zining oltin zaxiralari bilan ajralib turadi. Bu erda oltin, uran, fosforit, as­best, dala shpati, marmar va boshqa konlar mavjud. Aynan ana shu mineral xom ashyo resurslari viloyat iqtisodiyotini shakllantirish, uning ishlab chiqarish va eksport saloxiyatini rivojlantirishda muhim rol uynaydi.
Biroq, iqlimi nixoyatda kuruq va kontinental, yog’in-sochin miqdori juda kam. Bu esa viloyatda qishloq xo’jaligini, xususan, uning dexqonchilik tarmoqini rivojlantirishga qulay sharoit yaratmaydi. Shu bois, Navoiy viloyati asosan yaylov chorvachiligi, qorako’lchilikka ixtisoslashgan.
Viloyatda gidrografik shaxobchalar rivojlanmagan. Navoiy shaxri yaqinida Zarafshon daryosining suvi juda ozayib koladi. Janubiy rayonlarda sug’orma dexqonchilikni rivojlantirish maqsadida Quyumozor, Sho’rko’l, To’dako’l suv omborlari qurilgan. Shuningdek, bu erda Amu-Buxoro, O’rtacho’l, Konimex kanallari ham mavjud. Nisbatan katta maydonni egallagan Xaydarko’lning esa (uning boshlanish qismi qo’shni Jizzax viloyatida) qishloq xo’jaligida axamiyati yuq.
Navoiy viloyati hududining uzoq masofada shimoldan janubga cho’zilganligi, uning o’zlashtirilgan hududlari hamda ma’muriy-markazini chekka janubda joylashganligi mintaqa ijtimoiy - iqtisodiy rivojlanishini tashkil qilish va boshqarishda biroz qiyinchiliklar tug’diradi. Ayniqsa, viloyatda ichki transport infrastrukturasi va aholiga xizmat ko’rsatish sohalarini rivojlantirish ancha qiyinroq.