Ligi fаrg‘оnа dаvlат univеrsiтетi

O‘ZBЕКISТОN RЕSPUBLIКАSI
ОLIY VА O‘RТА МАХSUS ТА’LIМ VАZIRLIGI
FАRG‘ОNА DАVLАТ UNIVЕRSIТЕТI

JAHON TARIXI KAFEDRASI

5120300 – Tarix (Jahon mamlakatlari bo‘yicha) ta’lim yo‘nalishi

17.51-guruh talabasi Sh.Yusupovning
MANBASHUNOSLIK VA TARIXSHUNOSLIK
FANIDAN
«Germaniya 1871-1918-yillarda»
mavzusidagi
KURS ISHI
Ilmiy rahbar: E.Mahmudov

Fаrg‘оnа shahri – 2021 – 2022-o‘quv yili

MUNDARIJA:

KIRISH...............................................................................................................
I BOB. MAHMUD QOSHG’ARIYNING HAYOTI VA FAOLIYATI……
II BOB. MAHMUD KOSHG’ARIYNING DEVONU LUG’ATI TURK ASARI TARKIBI VA MAZMUNI………………………………………..…………..
III BOB. DEVONU LUG’ATI TURK ASARIDA FARG’ONA VODIYSI TARIXIGA OID ATAMALAR………………………………………………
XULOSA............................................................................................................
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.RO’YXATI. ...................................
KIRISH

Xalqimizning asrlar sinovida yanada kuchayib, toblanib borgan mustahkam

irodasi, iymon-e’tiqodi nafaqat qadimiy ma’naviyatimiz, balki milliy o‘zligimizni
saqlab qolishga asos bo‘ldi. “Agar biz dunyo tarixiga nazar tashlaydigan bo‘lsak,
boshqa xalqlar ham ozodlik va mustaqillikni qo‘lga kiritish, milliy tiklanish, o‘z
davlatchiligini, havas qilsa arziydigan fuqarolik jamiyatini mustahkamlash
jarayonida ana shunday fazilatlarga tayanib va suyanib, barcha sohalarda - bu
iqtisodiyot yoki ijtimoiy hayot bo‘ladimi, madaniyat, ta’lim-tarbiya va ilm-fan
bo‘ladimi — o‘zining beqiyos ichki qobiliyat va salohiyatini ishga solish, uni
ro‘yobga chiqarish hisobidan taraqqiyotga erishganini ko‘ramiz”¹. Masalan,
Qadimgi Rim imperiyasini yoki Yunonistonni olaylik.
Ular nimaning evaziga uzoq davr mobaynida bu qadar rivojlanishga erisha oldi? Bu o‘lkalarda mo‘l-ko‘l tabiiy xomashyo manbalari, mineral resurslar deyarli yo‘q. Albatta, bu borada o‘sha paytda dunyoda mavjud bo‘lgan siyosiy omillar, xalqaro vaziyatning ta’sirini inkor etib bo‘lmaydi. Lekin qadimgi Rim xalqi asrlar davomida shakllanib, katta bunyodkor kuchga aylangan o‘ziga xos milliy ma’naviyati hisobidan ham rivojlangani bugungi kunda hech kimga sir emas.
Shuning uchun Rim imperiyasi yoki Qadimgi Yunoniston haqida gap ketganda,taniqli ekspert va mutaxassislar ham birinchi galda yunon xarakteri, rimliklar tabiati degan iboralarni tilga oladi. Tabiiyki, ular bu o‘rinda avvalo mazkur xalqlarga mansub ma’naviy fazilatlarni nazarda tutadi. Ya’ni, bu xalqlarning ichkidunyosi va irodasi ma’naviyat negizida yanada toblangan, kamolga yetgan. Bunday xulosaning tasdig‘ini nafaqat mazkur ikki davlat, balki boshqa mamlakatva xalqlar misolida ham ko‘rish qiyin emas. Vijdon pokligi va bedorligi asrlar, zamonlar osha inson ma’naviyatining tayanch ustunlaridan biri bo‘lib kelmoqda.
O’zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Abdug’aniyevich Karimov o‘zining “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” nomliasarida shunday yozadi:” O‘z tarixini bilmaydigan, kechagi kunini unutganmillatning kelajagi yo‘q. Bu haqiqat tarixida ko‘p bora o‘z isbotini topgan”². O‘zbekistan Respublikasi istiqlolga erishishi natijasida jamiyatimizning barcha sohalarda tubdan o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, Vatanimiz tarixiga milliy vatanparvarlik nuqtai-nazaridan qiziqish ortmoqda. Sovet mustamlakachiligi yillarida eng qadimgi davrlardan to O‘zbekiston mustaqillika erishguniga qadar bo‘lgan tariximiz soxtalashtirildi. Endilikda, ya’ni mustaqillik yillarida tarixshunosligimizda bir qator amaliy ishlar amalga oshirildi va amalga oshirilmoqda.Hozirgi kunda mamlakatimiz olimlari tomonidan qadimgi dunyo tarixidan boshlab, to hozirgi kungacha bo’lgan davr tarixi qaytadan o’rganib chiqilib, unga xolisan yondashish natijasida ko’plab yangi tarixiy faktlar yaratilmoqda.Buning zamirida albatta hukumatimiz tomonidan tarixga qaratilayotgan e’tibor ayniqsa yetakchi omil bo’lib xizmat qiladi. Nafaqat tarixchi olimlar balki ilm-fan sohasida ilmiy tadqiqot olib borayotgan barcha soha hodimlariga hukumatimiz tomonidan kata e’tibor va amaliy hamda iqtisodiy tomonlama yordam ko’rsatilmoqda.
Kurs ishida Mahmud Koshg’ariyning “Devoni lug’ati turk” asari to’grisida batafsil to’xtalib o’tishga harakat qilindi. Buning natijasida o’zim bilmagan ko’plab yangi ma’lumotlarga ega bo’ldim. Davr nuqtai nazaridan kelib chiqib, har bir tarixiy hodisalarga tarixchi sifatida baho berishga harakat qildim va bunga qisman erishdim. Zamonaviy yangi adabiyotlarda ushbu davr bo’yicha kerakli ma’lumotlar to’liq shakllantirilmaganligi bois ishni o’rganish jarayonida biroz qiyinchiliklarga duch keldim. Asosiy foydalanilgan adabiyotlar arab va xitoy tilida yozilgan, ularni hozirgi kunda o’zbek tiliga hali tarjima qilinmagan.