Lider orqasidan boruvchi

“Lider orqasidan boruvchi”

Bu bozorda ulushi uncha katta bo’lmagan raqobatchidir. Ushbu xulqatvor ko’proq oligapoliya holatidagi o’rinlarga ega bo’lib, unda

differensiatsiya imkoniyatlari kam, har bir raqobatchi barcha firmalarga zarar

keltirishi mumkin bo’lgan kurashdan qochadi.

H. strategiyasi asosiy bozorni rivojlantirishga katta hissa qo’shuvchi

firmadir. Liderning javobgarligini aniqlovchi eng tabiiy strategiya bo’lib,

yangi iste’molchilarni egallashga, mavjud tovarlarni qo’llashda yangi

tashviqotga yoki tovarlarni bir marta iste’molini o’stirishga yo’naltirilgan

global talabni kengaytirish strategiyasi bo’lib hisoblanadi.

Mudofaa strategiyasi - bu bozor liderining strategiyasi bo’lib, u orqali

korxona bozorda raqobat kurashida qo’lga kiritgan yutuqlarini,

pozitsiyalarini (masalan, bozorda katta ulushni saqlab qolish, mahsulot

markasini obro’sini ko’tarish, tovar harakati kanallarini ustidan nazoratni

saqlab qolish)ga intiladi.

Mudofaa strategiyasi - bu bozor sardori tomonidan o’zining biznesini

raqobatchilar tajovuzidan doimo him oya qilish maqsadida tanlanadigan

strategiyadir. Mudofaa strategiyasining quyidagi turlari mavjuddir:

pozitsiyali mudofaa, qanot mudofaasi, mudofaa qayta hujumga o’tish yo’li

bilan, mobil mudofaa va qisilib klayotgan mudofaa.

“Kurashga chaqiruvchi” strategiyasining maqsadi - lider o’rnini egallashdir.

Bu yerda 2 ta muammo muhim hisoblanadi:

„ Liderga hujum qilish uchun vaziyatni tanlash.

„ Uning imkoniyatlarini va himoyasini baholashLogistik marketing

Logistika bilimlar tizimi sifatida, bozor va tovar-pul munosabatlari

rivojlanishining yuqori darajasi bilan bog’liqdir. Ammo bozor iqtisodiyotiga o’tish

sharoiti, hamda butun bir tizimlarning tashkil topishi va rivovojlanishi davrida,

logistika, nafaqat bunday tizimlarni boshqarishning amaliy vositasi, balki iqtisodiy

jarayonlarni boshqarish nazariyasi va uslubiyotining yangi bo’limi sifatida ham o’z

aksini topdi.

Agarda mikrodarajada nafaqat logistik vazifalarning qo’yilishi, balki

mikrologistik optimallashgan boshqaruv tizimlarini barpo etish ham asosan xo’jalik

yurituvchi tizimlar marketing faoliyati tarkibi bilan belgilanib va ushbu faoliyat

maqsadlariga erishishni ta’minlovchi vositalar sifatida xizmat ko’rsatsa,

makrodarajada, ularning o’rinlari va ustuvorliklari almashinishi mumkin.

Tovar va xizmatlar bozori faoliyat ko’rsatayotgan noqulay muhitni hisobga

olgan holda, o’zbek iqtisodiyotida yanada istiqbolli marketing tizimlari yoki ayrim

elementlarini rivojlantirish imkoniyatlari paydo bo’ladi. Tarmoqlar va alohida ishlab

chiqarish sohalari raqobatbardoshligi, jahon bozoriga chiqish infratuzilma rivojlanish

darajasi, kadrlar bilan ta’minlanganligi, ilmiy-texnikaviy salohiyat bilan

jihozlanganligi nuqtai nazaridan turlicha bo’lganliklari sababli, O’zbekistonda

marketingning turli shakllari: eng oddiydan – eng murakkabgacha, faoliyat

ko’rsatishi mumkin, degan taxmin o’rinli bo’ladi.

Misol uchun, jahon bozorida raqobatdosh bo’lgan tovarlar guruhlari uchun

(murakkab texnologiyalar, xarbiy texnika, aviakosmik tarmoq, iste’mol tovarlarning

bir qismi) tovarlarni chet el bozorlariga ilgari surish, boshqa davlatlar protekstionistik

siyosatini engib o’tish, raqobatdoshlarni aniqlash, talabni o’rganish bo’yicha

tadbirlar, reklama, sotuvdan keyingi xizmat ko’rsatish, servis xizmatlari va boshqalar

borasida hukumat tomonidan bo’lgan qo’llab-quvvatlashni hisobga olgan holda

yanada faolroq chora tadbirlarni ko’rish lozim.

Ushbu sohada moddiy-texnik ta’minot (MTT) logistik tizimlarini barpo etish

va ayrim logistik masalalarni echish jarayonida, O’zbekiston iqtisodiyotidagi

marketing kontseptsiyasi o’zgarishining ob’yektiv tendentsiyasiga nisbatan to’g’ri

yo’nalish tanlash juda ham muhimdir.

Bu qo’yidagilarni anglatishi mumkin:

- ishlab chiqaruvchi ustunligi va iste’molchi tanlovi uchun tor bo’lgan

«sotuvchi bozori»dan asta-sekinlik bilan «xaridor bozori»ga o’tish;

- mahalliy bozorlarga yo’naltirilgan marketing tizimi o’rnini, butun mamlakat

bozoriga yo’naltirilgan tizim egallashi;

- talabni o’rganish o’rniga xaridorlar ehtiyojlarini o’rganish;

- narx raqobatidan, reklama va axborot faoliyatiga katta e’tibor beradigan

narxsiz raqobatga o’tish;

- agressiv tarzda xaridorlarga tovarni o’tkazuvchi strategiya, iste’molchilarni

tovarga jalb qilish strategiyasi bilan almashtirilishi;

- vertikal va gorizontal integrastiya uchun keng imkoniyatlar paydo bo’lishi;

- firmalarning ishlab chiqarish diversifikastiyasi, uning nomenklaturasini, tovar

tanlovini kengaytirishni faol qo’llashi;

- tovarlar avlodlari, ularning dizayni, tashqi ko’rinishi, konstruktiv

xususiyatlari, qo’llanadigan materiallar tez-tez o’zgarishi ro’y beradi. Teskari misol

tariqasida konstruktiv tuzilishi bir necha o’n yillar davomida o’zgarmasdan

kelayotgan avtomobillarini keltirish mumkin;

- vositachi tuzilmalarning keng rivojlanishi: savdo agentlari, brokerlik

firmalari, dillerlar, xarid idoralari va h.;

- sotuvni faol rag’batlantirish: xaridorlar uchun imtiyozli narxlar, namunalar va

kataloglarni pochta orqali jo’natish;

- majmuaviy xizmatlar bozorini keng rivojlantirish;

- ijtimoiy oqibatlar: jamiyat ijtimoiy tuzilmasining o’zgarishi – mulkdorlar

sinfi va o’rta sinfni paydo bo’lishi, hamda g’arbiy «iste’mol jamiyati» to’g’risidagi

tasavvurlar shakllanishi.

Marketing strategiyasi jamiyat uchun qanchalik samarali bo’lsa, logistikani

qo’llash va rastional (optimal) logistik tizimlarni barpo etish uchun, shu jumladan

MTT sohasida ham shunchalik ko’p imkoniyatlar paydo bo’ladi. Chunki bunda

ishbilarmon tuzilmalarning asosiy qo’shimcha daromadi faoliyatning ishlab chiqarish

shakllari hisobiga emas, balki qayta ishlashning barcha bosqichlaridan qo’shimcha

rezerv (zaxira)larni aniqlash, ularning tashkil etish va boshqarishning yanada

takomillashgan shakllarini qo’llash hisobiga erishiladi.

Misol uchun, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda (Germaniya, Yaponiya,

AKSh, Franstiya) keng tarqalgan, samarali marketingning progressiv kontseptsiyasi

MTT savdo-vositachi tuzilmalari, ularning vazifalari va funkstiyalari o’zgarishiga

olib keladi. Savdo-vositachi firma iste’molchilar tomonidan buyurtma qilingan,

ishlab chiqarish-texnik maqsadida ko’llanadigan, muayyan nomenklatura va

assortimentdagi mahsulotga bo’lgan, to’lov qobiliyatiga ega talabni an’anaviy tarzda

qondirishdan, bir-birini o’rnini bosadigan resurslar yordamida, ularni ishlab

chiqarish, etkazib berish hamda turli xil iste’molchilar guruxlari tomonidan

foydalanish samaradorligini hisobga olgan holda iste’molchilar guruhlarining

muayyan ehtiyojlarini qondirishga asta-sekinlik bilan o’tadi.