Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

Tikanli akulalar, ya`ni katransimonlar (Squalidae) oilasiga 20 ga yaqin tur kiradi. Tikanli akula (Squalus acanthias) eng keng tarqalgan akulalardan biri bo`lib, faqat sovuq Arktika va Atlantika okeanlari suvlarida uchramaydi. Bu akula Qora, Barents, Oq, Yapon va Bereng dengizlarida tarqalgan. Tikanli akula dengizning sohiliga yaqinroq joylarida to`da bo`lib ko`chib yuradi. Tikanli akulalarning uzunligi 20-30 sm dan 1 m gacha, og’irligi 14 kg gacha keladi. Orqasida 2 ta toq orqa suzgich qanotlari bor. Tikanli akulalarning bu suzgich qanotlarining oldida 1 tadan o`tkir suyakli tikanlari ajralib turadi. Go`shti mazali bo`lgani uchun ovlanadi. Tikanli akulalar tuxumdan tirik tug’ib ko`payadi. 12 tagacha tuxum qo`yadi.


46-rasm. Kitsimon akula (Rhincodon typus).


Arraburun akulalar (Pristiophoridae) oilasining 2 ta avlodi va 4-5 ta turi bor. Arraburun akula (Pristiophorus japonicus) turi Yaponiya dengizining Yaponiya va Koreya qirg’oqlarida ko`plab uchraydi. Bu akula suvning tubida sekin harakat qilib yashaydi. Jag’lari cho`ziq va yassi qilichsimon tumshuqqa aylangan. Tumshug’i ikki yonida joylashgan yirik tishlari ikki tomoni tishli arrani eslatadi. Arraburun akulalar mayda baliqlar hamda suv tubidan uzun tumshug’i yordamida kavlab oladigan bentos hayvonlar bilan oziqlanadi. Ularning uzunligi 1,5 m gacha boradi. Tumshug’ida 2 ta mo`ylovi bor, ular sezgi organlari hisoblanadi. Arraburun akulalar, asosan Tinch va Hind okeanlarining iliq suvlarida yashaydi. 10-12 tagacha tirik tug’adi. Arraburun akulalarning skatlar turkumiga kiruvchi arrabaliqlardan farqi, avvalo jabralarining yonboshiga tashqariga ochilishi va ko`krak juft suzgichlarining tana bilan qo`shilib ketmaganligidir. MDHda uchramaydi. Go`shti ovqatga ishlatiladi.
Seldsimon akulalar, ya`ni lamnalar (Lamnidae) oilasining 3 ta avlodi va 6 ta turi bor. Ularning uzunligi 1,5-2,5 m dan 6-8 m gacha boradi. Seldsimon akula (Lamna nasus) Atlantika okeaning shimoliy qismida hamda O`rta yer dengizida ko`p uchraydi, tropik mintaqada uchramaydi. Uzunligi 1,5-2,5 m keladi. To`da bo`lib yashovchi baliqlar (seld, losos, sardina, skumbriya) va boshoyoqli mollyuskalar bilan oziqlanadi. Seldsimon akulalarning tishlari yirik, dum suzgichlari o`roqsimon shaklda bo`ladi. Lamna grekcha bahaybat, odamxo`r degan ma`noni bildiradi. Lekin bu akulalar odamga hamla qilmaydi. Seldsimon akulalar 2-5 ta tuxum qo`yadi. Tuxumdan chiqqan yosh akulaning uzunligi 70 sm gacha boradi. Go`shti uchun ovlanadi.