Lektsiya tema : Kórkem ádebiyat haqqında joba

Aqiliy hújim:
1. Kórkem ádebiyat degen ne?

---

«Insandi, oniń ruwxiy dúńyasin ashatuǵin jáne bir qúdiretli qural
bar, ol da bolsa sózdiń qúdireti, kórkem ádebiyat bolip tabiladi. 
ádebiyattiń insandi taniwshiliq dep, shayir hám jaziwshilardi
bolsa, insan ruwxiniń injinerleri dep táriypleniwi biykarǵa emes, 
álbette». I.Karimov. Joqari mánawiyat – jeńilmes kúsh. Tashkent. 
Mánaviyat. 2008.

---

«ádebiyat» arab sózi bolip, eki túrli mániste qollaniladi.
Keń mánisinde basilip shiqqan kitaplardiń barliǵi: texnikaliq
ádebiyat, siyasiy ádebiyat, meditsinaliq ádebiyat h.t.b.
Tar mánisinde tek kórkem ádebiyat. (roman, poema, drama) h.t.b.

---

Kórkem ádebiyat haqqinda ilim ádebiyattaniw dep ataladi.

---

ádebiyattaniw
Tekstologiya
Bibliografiya
Istoriografiya
ádebiy sin
ádebiyat
teoriyasi
ádebiyat
tariyxi

---

ádebiyat teoriyasi - kórkem ádebiyayattiń ózine tán 
ózgesheliklerin, jámiyettegi alatuǵin ornin, áhmiyetin, ádebiyattiń
rawajlaniwiniń uliwma nizamliqlarin, ádebiy janrlar hám oniń
rawajlaniw jollarin, ádebiy baǵdarlar menen usillarin, ádebiy
dóretiwshiliktiń tiykarǵi formalariniń ayriqshaliqlarin izertleydi. 
Soniń menen birge izertlewdiń uliwma metodlarin, ádebiy
shiǵarmalardi tallawdiń, bahalawdiń ilimiy printsiplerin islep
shiǵiw ádebiyat teoriyasina tiysli.

---

Qazaq ádebiyatshisi Z.Qabdolov kórkem shiǵarmani bahalaw
boyinsha bes sorawǵa juwap beriw kerek dep kórsetken:
1. Shiǵarmada qanday waqiya boldi?
2. Qalayinsha boldi?
3. Waqiya kimlerge baylanisli boldi?
4. Bolǵan waqiya qalayinsha bayanlanǵan?
5. Waqiyaǵa avtordiń kóz-qarasi qanday?

---

T.Qayipbergenov «Maman biy ápsanasi»
1 sorawǵa juwap Qanday waqiya
bolǵanin aytsa:
Romanniń temasin, ideyasin
ashadi
2 soraw boyinsha, waqiyaniń
qalayinsha bolǵanina juwap berse:
«Maman biy ápsanasiniń» syujeti hám 
kompozitsiyaliq qurilisin ashadi. 
3 soraw boyinsha, waqiyaniń
kimlerdiń basinda bolǵanina
juwap beriw – shiǵarmadaǵi 
obrazlardi, adam xarakterlerin
ashiw degen sóz.
4 soraw boyinsha, waqiya
qalay bayanlanǵanin aytsa, 
kórkem til, jaziwshiniń stilin
aship beriw bolip tabiladi.
5 soraw boyinsha waqiyaǵa jaziwshiniń
kóz-qarasin aytiw – «Maman biy ápsanasi» 
romani boyinsha jaziwshiniń dúńyaǵa kóz-
qarasin, kórkem metodin sóz etiw bolip
esaplanadi. 

---

Bul sorawlarǵa juwap beriwde oqiwshiniń bilimi, estetikaliq
talgami sheshiwshi nárse. Bul sorawlarǵa ádebiyat teoriyasin
toliq iyelew arqali ǵana duris juwap beriwge boladi.

---

ádebiyat teoriyasi uzaq ásirlik tariyxina iye, ol ádebiyat penen
kórkem ónerdiń konkret materiallarin izertlep tallaw arqali
kem-kemnen belgili sistemaǵa túsken.

---

ádebiyat tariyxi – xaliqtiń ádebiyat materiallarin tariyxiy jaqtan
sistemalastirip, oniń payda boliwi menen rawajlaniwin
izrtleytuǵin ilim.

---

ádebiyat tariyxiniń basli waziypalari:
Xaliq awizeki dóretiwshiligi
kritikaliq baǵittan tariyxiy kóz-
qarastan izertlew, oni bahalaw, 
rawajlaniw dárejesin aniqlaw, 
sóytip oniń ornin belgilew.
Jazba ádebiyatin kritikaliq baǵittan tariyxiy
kóz-qarastan izertlew, oni bahalaw, 
rawajlaniw dárejesin aniqlaw, sóytip oniń
ornin belgilew. 

---

ádebiyat sini - óz waqtiniń ádebiyatiniń janli jónelisine tikkeley
aralasip, shiǵarmaniń dáwir talabi oqiwshiniń talabinan hár 
tárepleme ideyaliq - kórkemlik qunin bahalaytugin ádebiyat
iliminiń eń operativ, aktiv tarawi.

---

Ulli ádebiyat sinshisi V.G. Belinskiy
(30 may (
11 iyu
ń)
1811
- 26 may (
7 iyu
ń)
1848
)

---

«ádebiyat sinshisiniń talanti» - siyrek ushirasatuǵin talant, oniń
joli tayǵaq hám qáweterli». В.Г.Белинский. Полн. cобр. cоч. 
т.11. 123 стр.

---