Leksiya №1 mavzu

SCADA
SCADA (inglizcha Supervisory Control And Data Acquistion - dispecher nazorati va ma'lumotlarni to'plash) dasturi quyidagi vazifalarni o’z ichiga oladi:

• 
  Jarayondan olingan o'lchovlar va holat to'g'risidagi ma'lumotlarni yig'ish
  
• 
  Jarayonga masofadan turib boshqarish
  
• 
  Markazlashtirilgan tizim platformasi
  
• 
  Qurilmalarni nazorat qilish
  

Jarayonlarda qo’llanilishi

• 
  Energetika tizimini loyihalashda qo’llash
  
• 
  Gaz, neft, kimyoviy moddalar yoki suv uchun quvur liniyalarini modellashtirish
  
• 
  Temir yo'l / transport jarayonlarini avtomatlashtirish
  
• 
  atom, gaz, uglerod ishlab chiqarish zavodlarini loyihalash
  

Rasm 1 SCADA sistemasi o'rnatilgan xona
SCADA tomonidan nimalar boshqariladi?

• 
  kran almashtirgichlar
  
• 
  Kommutatsiya qurilmalari
  
• 
  Shunt kondensator / reaktor
  
• 
  Generatorning sozlash nuqtalari
  
  • 
    Qo'zg'alish va quvvat chiqishi
    
• 
  Ketma-ket boshqarish tizimi
  

Rasm 2 Zavoddagi jarayonni boshqaruv loyihasi

Rasm 3 Elektr ta'minoti sistemalarining loyihasi
SCADA boshqaruv tizimi 3 ta qismdan iborat:

1. 
   Masofaviy substansya
   
2. 
   Signallar almashinuvchi qism
   
3. 
   Markaziy boshqaruv
   

Rasm 4 SCADA ning ishlash prinspi
Substansyada asosiy qurilmalar va ulardagi ma’lumotlarni masofaviy terminal (Remote Terminal Unit (RTU)) ga yuboruvchi aqlli elektronik qurilmalar (Aktuator, logic controller (Programmable Logic Controller (PLC)) dan tashkil topgan.
RTU - bu SCADA tizimidagi turli xil sensorlar, hisoblagichlar va boshqaruv muhiti bilan bog'liq aktuatorlar bilan bevosita aloqada bo'lgan asosiy komponent. Ushbu RTUlar real vaqt rejimida logik kontrollerlardan (PLC) ni va ma'lumotlarni uzatish uchun modem (masofaviy stantsiya ma'lumotlarini raqamli shaklga to'g'ri konvertatsiya qiluvchi qurilma), shuningdek, qabul qilingan signallarni asosiy blokdan olib boshqarish uchun ishlovchi aktuatorlardan iborat.
Signallar almashinuvi qismida axborotlar almashinuvchi qurilmalar joylashadi. Axborot almashinuvi 1200bps (inglizcha - bit per second – 1 sekunddagi bit) bo’lsada, haqiqy qiymadi 300bps dan kichik bo’ladi.
Markaziy substansyada SCADA dasturiy ta’minoti o’rnatilgan EHM lar va tashqi boshqaruv nuqtasi joylashadi
AutoCAD
AutoCAD – Autodesk kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan 2D va 3D chizmalar uchun mo’ljallangan tizim tizim.

Rasm 5 AutoCAD interfeysi
MS EXCEL
Microsoft Excel (ba'zida uni Microsoft Office Excel deb ham atashadi) - bu Microsoft kompaniyasi tomonidan tayyorlangan elektron jadval dasturi. U iqtisodiy va statistik hisob-kitoblarning imkoniyatlarini, grafik vositalarni va VBA dasturlash tili (Visual Basic for Application) ta'minlangan.

Rasm 6 MS Excel interfeysi