Leksikografiya

LEKSIKOGRAFIYA

So‘zlarning biror maqsadda to‘planib, tartibga solingan yiғindisi lug’at deyiladi. Luғat tuzishning nazariy va amaliy tamoyillari haqidagi soha leksikografiya (grekcha lexicon - luғat va grapho - yozaman) deyiladi. Luғat tuzuvchi mutaxassislar leksikografiar deyiladi. Luғat tuzish tamoyillari va metodikasini ishlab chiqish, leksikografiar ishini tashkil qilish, luғat tuzish uchun asos bo‘ladigan kartotekalar tuzish, ularni sistemalashtirish va saqlash leksikografiyaning vazifasidir.

• So‘zlarning biror maqsadda to‘planib, tartibga solingan yiғindisi lug’at deyiladi. Luғat tuzishning nazariy va amaliy tamoyillari haqidagi soha leksikografiya (grekcha lexicon - luғat va grapho - yozaman) deyiladi. Luғat tuzuvchi mutaxassislar leksikografiar deyiladi. Luғat tuzish tamoyillari va metodikasini ishlab chiqish, leksikografiar ishini tashkil qilish, luғat tuzish uchun asos bo‘ladigan kartotekalar tuzish, ularni sistemalashtirish va saqlash leksikografiyaning vazifasidir.

Turli turdagi luғatlar tuzish umummadaniy ahamiyatga egadir. Luғat alfavit tartibida tuzilib, qulay qo‘llanma sifatida xalq ommasiga bilim beradi, madaniy-oqartuv funksiya bajara-di. SHuning uchun ham bu masalaga katta ahamiyat berilmoq-da. Maxsus nashriyotlar, leksikografik muassasalarning tashkil etilganligini shu bilan izohlash mumkin.

• Turli turdagi luғatlar tuzish umummadaniy ahamiyatga egadir. Luғat alfavit tartibida tuzilib, qulay qo‘llanma sifatida xalq ommasiga bilim beradi, madaniy-oqartuv funksiya bajara-di. SHuning uchun ham bu masalaga katta ahamiyat berilmoq-da. Maxsus nashriyotlar, leksikografik muassasalarning tashkil etilganligini shu bilan izohlash mumkin.

Qomusiy luғatlarda so‘z va iboralar alfavit tartibida maqolaning sarlavhasi sifatida qo‘yiladi. Qomusiy luғatlar maqsad va vazifasiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi: umumiy qomusiy (ensiklopedik) luғat va biror sohaning (qomusiy) luғati. Umumiy qomusiy luғatlarga "Britaniya luғati", "O‘zbekiston qomusi" misol bo‘ladi. Biror sohaning qomusiy luғatlariga "Adabiyot qomusi". "Pedagogik qomus". "Texnik qomus". "Qishloq xo‘jalik qomusi" kabilar kiradi. Qomusiy luғat SHarqda "Qomus", Ғarbda esa "Tezaurus" deb ham yuritiladi.

• Qomusiy luғatlarda so‘z va iboralar alfavit tartibida maqolaning sarlavhasi sifatida qo‘yiladi. Qomusiy luғatlar maqsad va vazifasiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi: umumiy qomusiy (ensiklopedik) luғat va biror sohaning (qomusiy) luғati. Umumiy qomusiy luғatlarga "Britaniya luғati", "O‘zbekiston qomusi" misol bo‘ladi. Biror sohaning qomusiy luғatlariga "Adabiyot qomusi". "Pedagogik qomus". "Texnik qomus". "Qishloq xo‘jalik qomusi" kabilar kiradi. Qomusiy luғat SHarqda "Qomus", Ғarbda esa "Tezaurus" deb ham yuritiladi.
• Filologik luғatlarda asosiy eqtibor so‘zga yoki so‘z birik-masiga beriladi va ular har tomonlama izohlanadi. Bunday luғatlar ham alfavit tartibida tuziladi va izohlanadigan so‘z yoki so‘z birikmasi sarlavha sifatida keltiriladi.