Lekciya№2 Matematikanı oqıtıwda dásturiy qurallar Rejе

Internettarmaǵıhámonıńxizmetleri

Kompyutertarmaqları

Kompyutertarmaǵıbirkompyuterdiekinshisimeneno’zarabaylaw hám maǵlıwmatuzatıwushınarnalǵan. Kompyutertarmaqlarıolardaǵı kompyuterlerjaylasıwıhám baylanıw usuliboyınsharegional hám globaltúrlergebólinedi.

Regionalkompyutertarmaǵındakompyuterlerbirxana; jaqın xanalar, etajlar yákibinalardajaylasqan boladı. Ádette olardıóz-arabaylanıstırıw ushıntarmaq kabelinen paydalanıladı. Tarmaqkabelinińbirqatar túrleribar, máselen:juplıq, koaksialhám shishatalali.

Tarmaqtaǵıkompyuterlerdińóz-arabaylanıwsisteması tarmaqtopologiyasi delinedi. Tarmaqtopologiyasiningtómendegitúrleribar:

1. 
   Uliwma baylanıs ;
   
2. 
   sheńber;
   
3. 
   juldizsha.
   

Tarmaqtaǵıkompyuterlerdińóz-arabaylanıwusuli, maǵlıwmatalmasıwtiykarlarınbelgilewshi qural bultarmaqtexnologiyasi. Tarmaqtexnologiyasitarmaqtaǵıkompyuterlermaǵlıwmatalmasıwusuli, kompyuterlermaksimal soni, ulararasindaǵı aralıq, tarmaqkabelihám qural-úskenelerinbelgileydi. Tarmaqtexnologiyalarinińtiykarǵıtúrleri:

1. 
   Eternet;
   
2. 
   Arc Net;
   
3. 
   TokenRing;
   
4. 
   FastEternet;
   
5. 
   GigabitEternet;
   
6. 
   FDDI;
   
7. 
   100VGAny-LAN.
   

Kompyuterditarmaqqajalǵawushınondaarnawlı qurılma– tarmaqadapteribarbolıwishárt. Ol sistemablokinińtiykarǵıplatasiquramınakiritilgenyákionińbosuyalarinińbirineornatilǵanbolıwımúmkin.

Tarmaqtaǵıkompyuterleróz-arabaylanısta bolıwıhám maǵlıwmatalmasıwıushınarnawlı qural– tarmaqprotokoliislepshıǵılǵan . Tarmaqprotokolikompyuterleróz-arabaylanıs hám qarım-qatnasta bolıwtartipqaǵıydasın belgilep, óz-aramaǵlıwmatalmasıwıkerekbolǵankompyuterlerbirdey tarmaqprotokolınanpaydalanıwı kerek. Tarmaqprotokolınıńtómendegitiykarǵıtúrlaribar:

1. 
   NetBEUI;
   
2. 
   IPX/SPX;
   
3. 
   TCP/IP;
   
4. 
   POP3;
   
5. 
   SMTP.
   

Joqarıdakórsetilgen tarmaqprotokollarınanTCP/IPdankeńpaydalanıladı, sebebiodan tekregional, bálkimglobaltarmaqta da paydalanıw múmkin.

Globaltarmaqdakompyuterarasındaǵıaralıquzaq bolıp, ularóz-aramaǵlıwmatalmasıwıushınbartelefontarmaqları, arnawlıtarmaqmagistralları,jasalma joldas baylanısı qollanıladı. Globaltarmaqlardıńeńkeń tarqalǵan hám ataqlısıbulInternettarmaǵı.

Kompyuterdiglobaltarmaqqajalǵawushınoǵan arnawlı qurılma – modem (modulyator-demodulyator) ornatılıwıshárt. ModemtelefontarmaǵıarqalıInternetprovayderine jalǵanıp,Internetsıyaqlı globaltarmaqdaislewimkánın jaratadı. Modemlerdıńtómendegitiykarǵıtúrleribar:

1. 
   Ishkimodem (InternalModem) kompyuterdıń­­­­tiykarǵıplatasındajaylasqan.
   
2. 
   Sirtqimodem (ExternalModem) ayrıqsha qurılma bolıp , kabeljárdeminde kompyuterge jalǵanadı.
   

Qolaylı kompyutermodemi (PCM/PCMCIA)ayrıqsha platakórinisinde bolıp, tiykarǵıplatanıń ishkiyákisırtqıbas uyasına ornatıladı.

Tarmaqdabarbolǵanqálegen kompyuterIP-manzilinbilgenhalda , oǵan hár túrli kórinistegi sorawlar menenmúrajatqılıwimúmkin boladı. Bulsorawlar sol kompyuterdesaqlanıp atırǵan elektronhújjetler, maǵlıwmatlarbazasıyákibolmasaondaǵıqálegen birdásturdiisletiwge, solkompyuterquramınakirgentexnikresurslarimkániyatınan paydalanıwǵa tiyisli bolıwımúm­kinhám taǵı basqa.

Internetinformaciya ortalıǵın payda etiwshi elekt­ronhújjetlerdıń hárbirikompyuterlerdińIP-manzillarinenbasqaózleriniń qaytalanbas, unikalmanzillarineiye. BulmanzilURL(UniformResourceLocator) - manzildebataladı. Máselen, O’zbekistonRespublikasıhúkimetiniń rásmiy informaciyaları, Joqarǵı keńes qararları haqqındamaǵlıwmatberiwshi elektron bet manziliwww.gov.uz.

AgarInternettarmaǵıdabirorbir ҳujjate’lon қilinganbo’lsa, uyagonatakrorlanmasURLmanzilgaega. Kompyuterdabirnommenendiskningbirjoyidaikkitafaylbarbo’lmaganidek, internetda ҳamikkielektron ҳujjatbirxilURL-manzilgaegabo’laolmaydi.