Lekciya №14. Cifrlĺ qurĺlmalardĺ komponovkalaw hám shawqĺMǴa shĺdamlĺLĺǴĺn támiyinlew joba

Cifrlı qurılmalardı qadaǵalaw hám diagnostikalaw.
Cifrlı qurılmabıń 
islemey qalıwı (qátelikler) nasazlıqlar sebepli júzege keliwi múmkin, bul 
nasazlıqlar hám shawqımlardan kelip shıǵatuǵın nasazlıqlar bolıp tabıladı. 
Qadaǵalaw etiletuǵın qurılmalar eki túrge bólinedi: 
a) kiris hám shıǵıs waqtında maǵlıwmatlar birdey bolǵan saqlaw qurılmaları 
(yad ) hám maǵlıwmatlardı uzatıw ; 
b) kiris hám shıǵıs maǵlıwmatları uyqas kelmeytuǵın maǵlıwmatlardı qayta 
islew úskeneleri. 
Qáte, " 0" ornına " 1" qabıllaw yamasa yadta jazılǵan hám kerisinshe, sonıń 
menen birge, esap -kitaplarda qáteler dep túsiniledi. 
Cifrlı qurılmanıń islewi waqtında bazıda maǵlıwmattı buzatuǵın qáteler 
júzege keledi. Bunday qátelerdiń sebepleri tómendegiler bolıwı múmkin: 
1. Hár qanday elementtiń isten shıǵıwı, usınıń sebebinen qurılma óz 
funksiyasın joǵaltadı; 
2. Qurılma elementiniń islemey qalıwı nasazlıq dep esaplanadı. Usınıń 
menen birge, qurılmada turaqlı túrde nasazlıq bar. 
Informaciya buzılıwınıń basqa tábiyatı aralasıw tásirinde júzege keledi. 
Qátege jol qoyıp, shawqım uzaq waqıt tınısh turıwı múmkin. Bunday qáteler 
tosınanlı nasazlıqlar dep ataladı. 
Qátelerdiń payda bolıwı menen baylanıslı túrde, cifrlı qurılmalardı ol 
jaǵdayda aylanıp juretuǵın maǵlıwmatlardıń tuwrılıǵın gúzetiwshi sistema menen 

---

támiyinlew kerek. Bunday basqarıw sistemaları eki túrdegi wazıypalardı tarqatıp 
alıw ushın dúziliwi múmkin: anıqlaw wazıypaları hám qátelerdi ońlaw 
wazıypaları. Informaciyanı basqaratuǵın qátelerdi anıqlaw sisteması tek qarar 
qabıllay aladı: qáteler joq hám qáte da bar, ekinshi jaǵdayda bolsa qaysı sóz túrleri 
buzılǵanlıǵın kórsetpeydi. Qátelerdi ońlaw sisteması qáteler bar ekenin ańlatadı 
hám qaysı nomerler buzılǵanlıǵın kórsetedi. Bunday jaǵdayda, buzılǵan cifrlardıń 
nomerlerin tuwrıdan-tuwrı ońlaw álleqashan ápiwayı operaciya esaplanadı. 
Sınaq kesellikti anıqlawın islep shıǵıwda, bar bolǵan dáwirlerdi sınaqtan 
ótkeriwde sáykes jazıwlar juwapların anıqlaw, kesellikti anıqlaw qoyılǵan cifrlı 
kontaktlardıń tat basıwına alıp shıǵıwdı basqarıw noqatlarınıń optimal sanın 
anıqlaw qıyın boladı. Bunı islep shıǵılıp atırǵan cifrlı qurılmanıń prototipin jaratıw 
hám ásbaplar járdeminde analiz ótkeriw yamasa kompyuterde de cifrlı qurılma da 
analizlew procesin simulyaciya qılıw arqalı ámelge asırıw múmkin. Ekinshi jol - 
bul proektlestiriw basqıshında cifrlı dáwirlerdiń analizin ámelge asırıwǵa 
múmkinshilik beretuǵın hám tómendegi wazıypalardı sheshiwge ılayıq bolǵan 
avtomatlastırılǵan analizlew sistemaların jaratıwdı óz ishine alǵan ekinshi usıl.