Lekciya 1 Tálimde xabar resursları. Tálimde xabar resursları hám olardıń klassifikaciyası, avtomatlastırılǵan xabar resurslarıı tálimde xabar resurslarınıń klassifikaciyası Reje

Maǵlıwmatlardı shólkemlestiriw modelleri
Mashina ortalıǵındaǵı maǵlıwmatlardıń quramalıraq modeli (faylǵa qarata) 
tarmaqlı hám ierarxiyalıq modeller bolıp, olar tiyisli túrdegi maǵlıwmatlar bazasın 
basqarıw sistemasında támiyinlenedi. Maǵlıwmatlardıń tarmaqlı yamasa ierarxiyalıq 
modeli BBBS maǵlıwmalardı logikalıq shólkemlestiriwdiń tiyisli usılın súwlelendiredi. 
Bunday model óz-ara baylanıslı ob`ektlerdiń jıyındısı. Eki ob`kettiń baylanısı olardıń bir-
birewine boysınıwın sáwlelendiredi. Tarmaqlı yamasa ierarxiyalıq modeliniń ob`keti MBBS 
da támiyinlenetuǵın maǵlıwmatlar sistemasınıń tiykarǵı túri. Túrli MBBS larda dúzilisiniń 
bul kórinisi túrlishe belgileniwi hám atalıwı múmkin(jazıw túri, fayl, segment). 

---

Modellerde maǵlıwmatlar dúzilisi
Maǵlıwmatlardıń úlgili dúzilislerine tómendegiler kiredi: Maǵlıwmatlardıń quram 
bólegi, maǵlıwmatlardıń agregatları, jazıw, maǵlıwmatlar bazası hám t.b. 
Maǵlıwmatlardıń quram bólegi
– maǵlıwmatlar dúzilisiniń atalǵan minimal birligi 
(faylı sistemalardaǵı maydannıń uqsaslıǵı). 
Maǵlıwmatlardıń agregatı
– jazıw ishindegi maǵlıwmatlardıń quram bólegi 
yamasa basqa agregatlardıń atalǵan kóplep túrlerinen biri. Onıń bir agregat nusqası 
quram bóleginde bir neshe mazmunın óz ishine alıwshı kóplik bólimi bar. 
Jazıw
– kóp jaǵdaylarda basqa agregatlar quramana kirmeytuǵın túrli quramlı 
agregat esaplanadı. Sonı aytıp ótiw kerek, bul jazıwda maǵlıwmatlar (ápiwayı, áhmiyetli) 
jazıwdıń aqırǵı tochkalarında kórsetilgen. Maǵlıwmatlar sistemasınıń basqa tórleri, 
solardan agregatlar atalǵan maǵlıwmatlardıń tek ǵana jıyındısı balıp esaplanadı. 
Obektlerdiń modellerdegi baylanısı
Maǵlıwmatlar modeli jazıwlar(ob`ektler)diń bir neshe túrin óz ishine alıw múmkin. 
Modelde ob`ektler ortasında baylanıslar ornatıladı. Modeldiń óz-ara baylanısqan úziliksiz 
ob`ketler jıyındısı bazı bir predmet tarawları ushın maǵlıwmatlar bazaların 
dúzedi. Jazıwlardıń eki túri (model ob`ektleri) ortasındaǵı baylanıslar, olar 
nusqalarınıń topar múnásebetleri menen belgilenedi. Topar múnásábeti (toplam) – eki 
túrdegi: toplamnıń tiykarǵı jazıwı hám boysınıwshı jazıwları ortasındaǵı jazıwlardıń qatal 
iererxiyalıq qatnası. Ol óz agregatları hám quram bólimleri baylanısınıń dúziliwi menen 
sıpatlanadı. Sonday qılıp, jazıw ierarxiyalıq túrde bolıwı múmkin. Bir qıylı dúzilistegi jazıw 
nusqalarınıń hámme túrleri jazıw titulın dúzedi. Anıń úlgidegi jazıw maǵlıwmatları 
modeliniń ob`ekti esaplanadı. Jazıw túri ǴshártnamaǴ dep atalǵan, sebebi jazıwda ónim 
jertkerip beriw boyınsha buyırtpashılar menen shártnama haqqındaǵı xabarlardıń pútin 
dúzilisi kórsetilgen. Maǵlıwmatlar dúzilisi túrine iye bolǵan ierarxiyalıq jazıwǵa mısal (1-
súwret) 
1-súwret. Ǵ -Shártnama Ǵ- jazıwınıń úlgisi 
Ш!РТНАМА 
С!НЕ 
БУЙЫРТПАСЫ 
БУЙЫРТПА 

---

БАНК 
М!НЗИЛ 
БУЙЫМ 
К6нн 
почта индекси 
К5 
6й номери 
Ай 
Агрегат 
кодАй 
атыАй 
Шартнама бойынша сумма 
Ай 
Реже му2д. 
суммасы 
Е4 кишиму2д 
3ала 
аты 
Есап номери 
код 
аты 
5лшеу бирлиги 
:ЙРЕНИ? 
Ба8асы