Лекции по «Материаловидение и технология конструкционных материалов» составлен на основе учебной программы для специальности «Трудового обучения»


Рангли металлар ва уларнинг +отишмалари (6 соат)



Download 0,92 Mb.
bet7/31
Sana02.03.2022
Hajmi0,92 Mb.
#479736
TuriЛекции
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   31
Bog'liq
Материалшунослик ва конструкцион материаллар технологияси

Рангли металлар ва уларнинг +отишмалари (6 соат)
Режа

  1. Рангли металлар

  2. Рангли металл =отишмаларнинг турлари.

  3. Мисс ва унинг =отишмалари.

  4. Алюминий ва унинг =отишмалари.

  5. Никел ва =ийин эрувчи металл асосли =отишмалар, уларнинг тузилиши, хоссаси ва ишлатилиши.

  6. Антифрикцион =отишмалар, компазицион металлар.

Мамалакатимизда халк хужалигини янада ривожлантириш фан-техника революциясини амалга оширишда рангли металларнинг ва улардан хосил килинадиган котишмаларнинг ахамияти каттадир. Чунки бу конструкцион материаллар халк хужалигининг турли сохаларида, масалан, авиация саноати, ракетасозлик, электротех­ника, радиотехника ва хоказо тармокларда жуда кенг ишлатилади.


Рангли металларнинг асосий вакиллари олтин, кумуш, платина, рух, мис, титан, никель, магний, алюми­нии, кургошин калай, хром, вольфрам, ванадий, кобальт, молибден, ниобий, цирконий, лантан ва бошкалардир.
Урта даврлар мобайнида факат баъзи рангли металлар: мис, кургошин, жуда
оз микдорда эса рух ишлаб чикарилар эди. Асосий ва энг зарурий рангли металлар: никель, хром, алюминий, вольфрам, калай ва бошкалар эса чет эллардан келтириларди. Бунинг учун тезлик билан рангли металлар ишлаб чикарадиган янги технологик процесслар асосида янгидан-янги саноат корхоналари барпо этилди ва ривожлантирилди. Бундай са­ноат корхоналари кейин факат марказий шахарлардагина барпо этилмасдан, балки кейинчалик иттифокдош республикаларнинг купгина бошка шахарларида хам курила бошланди.
Бундай саноат корхоналарида рангли металлар ишлаб чикариш учун уларнинг тегишли рудалари кайта ишлана бошлади. Хозирда юртимизда бундай рудалар запаси жуда куп булиб, у турли рангли металл рудаларининг запаслари буйича дунёда энг юкори уринлардан бирини эгаллаб турибди.


МИС ВА УНИНГ КОТИШМАЛАРИ


Мис Д. И. Менделеев даврий системасининг I группасига мансуб химиявий элемент. Тартиб номери 29, атом огирлиги 63, 546. Табиий мис иккита тургун изо­топ (65 Си 69, 1%) ва Си (30,9%) дан иборат. Сунъий радиоактив изотоплардан 61 Си ва 64 Си амалий жихатдан хам мухим хисобланади.
Мис инсониятга кадимдан маълум рангли металлардан бири булиб, унинг котишмалари кишилик жамияти моддий маданиятини устиришда катта ахамиятга эга булган. 1976 йили Онега кули якинида жойлашган киргок карьеридан огирлиги 200 кг га якин мис ёмбиси топилган. Бу соф холдаги мис ФАнинг Карелия филиалига карашли тарих, адабиёт ва тил институтининг археология музейида сакланмокда.
Мис рудалари. Мис табиатда соф холда кам учрайди, унинг рудалари асосан икки асосий группага булинади:
1. Сульфидлар, уларнинг таркибида мис, S билан бириккан холдаги минераллар;
2. Оксидли бирикмалар, уларнинг таркибида мис оксидлари мавжуд.
Шуни алохида таъкидлаш керакки, саноатда ишлатиладиган мис рудалари ичида табиий рудалар (тар­кибида мис мпкдори 99,9%) нихоятда жуда кам ишлатилади ва бу бутун жахондаги мис бойлигининг 5% ини ташкил килади. Сульфидли мис бирикмалар (рудалар) энг куп таркалган булиб, жахон запасининг 80% ига якинини ташкил килади. Бундай рудалардан энг куп таркалгани халькоприт (мис колчедани) CuFeS2, кейин эса халкозин Cu2S, борнит Cu3 FeS3 ва ковеллин CuS дир.
Мис оксидли рудалар жахон запасининг 15% ига якинини ташкил килади. Бунинг вакилларига малахит CuCO3/ Cu(OH2), куприт Сu2О, тенорит (мелаконит)
СuО, азурит 2СиСО3 СИ(ОН)2 ва бошкалар киради. Саноатда ишлатиладиган рудаларда миснинг микдори 1—2% дан иборат булса, уртача 0,5% булганда камбагал рудалар, 3% ва ундан куп булса энг бой руда
хисобланади. Саноат микёсида камбагал рудалар, албатта, бойитилади. Мис рудалари таркибидаги бекорчи жинслар жумласига кум, гилтупрок, охактош, кварц, барит, кальций ва хар хил алюминосиликатлар киради. Лекин хар хил жойларда казиб олинадиган рудаларнинг таркибидаги моддаларнинг хиллари ва микдорлари хамда турли жинслари (компонентлар) хар
хил булиш мумкин.
Мамлакатда мис рудалари казиб олинадиган жойлар асосан Жанубий Урал, Козогистон, Закав­казье. Узбекистон, Тожикистон ва Таймирдир.
Масалан, Узбекистону Олмалик шахри территориясида казиб олинадиган руданинг таркибида кварц, дала шпати, серицит, ангидрид, пирит, молиб-





Download 0,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish