Lecture №10. Types of robotic technological complexes. 10-ma’ruza

Kompleks  mexanizatsiyalashtirish  va  avtomatlashtirish 

qurilmalari.  Xozirgi  vaqtda  texnologik  protsesslarni  kompleks 

mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish vazifasini muvaffaqiyatli 

xal  qilishga  imkon  beradigan  etarli  mikdorda  imkon  beradigan  etarli 

miqdorda  vositalar  mavjud.  Zagatovkalarni  tashish,  yuklash, 

maxkamlash, stanokning ish organlari xarakatini boshqarish, sozlash, 

ishlov  berilayotgan  zagatovkalar  ulchamlarini  tekshirish,  tayyor 

detallarni  ajratish  xamda  bushatish  va  boshqa  operatsiyalar  shu 

qurilmalar yordamida avtomatlashtiriladi. 

Detallarni ko`plab ishlab chiqarishda xar xil avtomatik va yarim 

avtomatlar  keng  tarqalgan  bo`lib,  ularda  ish  siklining  barcha 

xarakatlari,  shu  jumladan,  boshqarish  xam,  ishchining  ishtirokisiz 

avtomatik tarzda amalga oshadi. Xar xil qurilmalani joriy qilish insonni 

stanoklarni qo`l bilan boshqarishdan ozod qiladi. 

Avtomatlashtirish  elementlari  (koperlar  va  xokazo)  ning 

mavjudligi stanoklarni boshqarishni yengillashtiradi. Masalan, tiraklar 

stanok  supportlarini  aniq  surishga,  ularning  surilish  yo`nalishini 

---

o`zgartirishga,  ishlov  berish  tugagach,  dastgohni  to`xtatishga  imkon 

beradi. 

Tokarlik,  frezalash  va  boshqa  dastgohlarda  shakldor  detallarga 

ishlov  berishda  koperlar  bo`yicha  boshqarish  sistemalari,  ya’ni 

kuzatuvchi  sistemalar  qo`llaniladi.  Koper  yasalishi  lozim  bo`lgan 

detalning  profeliga  mos  profelli  andaza  detal  yoki  chizmadan  iborat. 

Zagatovkalarga  kopirlar  bo‘yicha  ishlov  berish  uchun  nusxa 

ko‘chirishning  mexanik,  gidravlik,  elektr,  optik  va  boshqa  xillari 

qo‘llanilgan  kuzatuvchi  sistemalar  yaratilagan.  Berilgan  kuzatuvchi 

sistema boshqaradigan surish mexanizmidan xarakat oladigan kesgich 

freza yoki boshqa asboblar bilan ishlanadi. 

Elektr bilan boshqariladigan kuzatuvchi nusxa olish sistemalarida 

nusxa  olish  ko`pirining  mexanik  siljishi  elektr  buyruq  signallariga 

aylanadi,  bu  signallar  surish  mexanizmining  elektr  dvegatellari  yoki 

elektr magnit muftalarini boshqaradi. Gidravlik kuzatuvchi nusxa olish 

sistemalarida  shotun  zolotnikga  ta’sir  qiladi,  u  esa  gidravlik  surish 

mexanizmini boshqaradi. Nusxa olish qurilmalari mavjud dastgohlarga 

(tokarlik,  frezalash  va  xokazo)  mo`ljallangan  moslama  ishlab 

chiqariladi  yoki  ular  bilan  birga  ishlab  chiqarilib,  nusxa  olish 

avtomatlari yoki yarim avtomatlarini xosil qiladi.   

Taqsimlash  vali  yordamida  boshqarish  sistemasi  detallar 

tayyorlash  siklini  avtomatlashtirishga  imkon  beradi.  Dastgohning 

taqsimlash valiga zarur koperlar o`rnatiladi, ular dastgoh uzellarining 

berilgan ishlov sikli bo`yicha sinxron xarakatlanishini ta’minlaydi. 

---