Ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov

Mulk va mulkiy munosabatlar haqida.  Iqtisodiy munosbatlar markazida 
mulk va unga nisbatan vujudga keladigan odamlarning qarashlari turadi. 
Mulkiy munosabatlar ishlab chiqarish munosabatlarining moddiy asosidir. 
Iqtisodiyot nazariyasining ana shu adolatli xulosasi mamlakatimizda olib 
borilayotgan,  tobora  chuqurlashtirilib  borayotgan  iqtisodiy  islohotlarga
1  O 'sha  asar,  64-bet.
2  I.  Karimov.  O 'zbekiston  iqtisodiy  islohotlami  chuqurlashtirish  yo'lida,  19-bet.
’  Q utadq'u  bilig. Т.,  1991.  64-bet.
60

---

ham singdirilmoqda.  Prezidentimizning « 0 ‘zbekiston XXI  asr bo‘sag‘a- 
sida...»  nomli asarida odamlarni  mulkdor qilish,  o ‘rta mulkdorlar sinfini 
vujudga keltirish kechiktirilmas vazifa ekanligi uqtirildi.  Bunday xulosalar 
ulug‘  shoirim iz  Y usuf  Xos  Hojibning  quyidagi  iqtisodiy  g‘oyasiga 
asoslanilgan bo'lsa ajab emas:-  «Moli bo‘lsa kishi bilim o'rganadi, barcha 
ezgulikka  qo‘l  cho‘zadi.  Bu  mol  bilan  kishi  tilak tilasa  (mehnat  qilsa  - 
muallif), mol-dunyosi bir yo'lak, ya’ni vosita bo'lib, yuqoriga ko'tariladi1». 
«...  kishining moli bo‘lmasa, barcha ezguliklarga ham  uning qo‘li qisqalik 
qiladi2».  Ana shu  iqtisodiy  fikrlar  necha asrlardan  oshib,  bizgacha  yetib 
kelgan  va  m a’naviy  mulkimizga  aylangan.  «Qutadg'u  bilig»  asarining 
iqtisodiy g'oyalar qamrovi juda keng va nufuzlidir.  U nda boshqaruv ilmiga 
oid,  elni,  yurtni idora qilishga oid fikrlar ham ifodalangan.
Yusuf Xos Hojib har bir insonni hunar o'rganishga,  hunarli bo‘lishga 
chaqiradi.  U   «turli-tuman  hunarlarni  o ‘rganmaslik tubanlik belgisidir»- 
degan  fikrni  ilgari  suradi.  Bu  fikr,  keyinchalik,  Sharq  xalqlarining 
umummilliy qoidasiga aylanib ketdi.  M a’lumki, bu g‘oya ulug‘ donishmand 
Bahouddin  Naqshband  tom onidan  “Dast  ba  koru  dil  ba  yor” ,  ya’ni 
«qo‘lingiz ishda bo‘lsin, qalbingiz Allohda bo‘lsin»  iborasi bilan rivojlan- 
tirildi.
«Qutadg‘u  bilig» asarida alloma dehqonlar, savdogarlar, chorvadorlar, 
turli-tum an hunar sohiblari xususida alohida-alohida boblar zikr etilgan. 
Masalan,  dehqonlarga bag‘ishlangan bobda quyidagi misralar bor: 
«Qimirlagan jonga  naf berar  ular,
Yeyishu ichishga jon bergan  shular 
Nafas  olgan butun tirik jonivor 
Dehqondan bo‘lmog‘i kerak minnatdon>.
Asarda  noz-ne’maf  yaratuvchilarning  yana  bir  toifasi-chorvadorlar 
haqida ham juda iliq fiklar bayon qilingan.  Bu kasb egalariga ham yaxshi 
m ehnat va rag‘batlantirish sharoitlari yaratib berilishi kerakligi uqtiriladi.
K o'rinib turibdiki, Yusuf Xos Hojib juda ko‘p iqtisodiy fikrlami ilgari 
surgan.