Ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov

D2 ■ d,
Yangi  keynschilar  Keyns  ta ’limotiga  asoslanib,  uni  o‘z  davrining 
mukammal  nazariyasi  darajasiga  ko‘tardilar.  Yangi  keynscliilik  qarash- 
larining  mohiyati,  asosan,  quyidagichadir:  bozorning  bir  o‘zi  iqtisodiy 
muvozanatni ta’minlay olmaydi, bu ishni faqat davlat qiloladi, bozorning 
nuqsonlari va ziddiyatlarini faqat davlatgina bartaraf etishi mumkin.  Davlat 
iqtisodiyotda  muvozanatning  buzilishini  oldini  oladi  va buzilishiga  yo‘l 
qo‘ymaydi. Ko‘rinadiki, yangi keynschilik davlatning iqtisodiyotdagi o‘rni 
va rolini mutlaqlashtirishga harakat qiladi.
Shuni  aytish  kerakki,  tashqaridan  qaraganda  yangi  keynschilikning 
davlatning  iqtisodiy  vazifasi  masalasi  m a’muriy-buyruqbozlik,  rejali 
iqtisodiyot mohiyati bilan hamohang ko‘rinadi. Aslida ularning mohiyati 
o‘zgacha.  Bilamizki,  markazlashgan  rejali boshqarish tizimida  iqtisodi­
yotning barcha bo‘g‘inlari markazga, uning global maqsadi va manfaatiga 
bo‘ysundirilgan,  bunda  iqtisodiyot  subyektlarida  hech  qanday  iqtisodiy 
erkinlik yo‘q, ular o‘rtasida raqobatchilik muhitiga yo‘l qo‘yilmagan, tovar 
ishlab  chiqarish  inkor  etilgan  va  h.  k.  Bizning  yaqin  tariximiz  tajribasi 
rejali,  markazlashtirilgan boshqarish  tizimining yaroqsizligini  ko‘rsatdi.
Yangi keynschilikka  ko‘ra,  davlat  iqtisodiyotni rejalashtirmaydi,  balki 
tartiblashtiradi,  u  investitsiyalash  jarayoni  samaradorligini  «eng  yuqori 
unumdorligi»  va  foydaliligini  rag‘batlantirib  turadi,  holos.  Bu  ta’limotga 
ko‘ra, davlatning iqtisodiyotga aralashishi cheklangan, ya’ni uning aralashuvi 
iqtisodiyot barqarorlashib olguncha davom etadi, iqtisodiyot to‘g‘ri, samarali 
yo‘lga tushib olgandan keyin davlatning aralashuviga muhtojlik qolmaydi.
Aslida  Keyns  va  uning  izdoshlari  taklif etgan  nazariya  iqtisodiyotda 
inqirozlarga yo‘l  qo‘ymaslikni,  barqaror,  muvozanatli  holatni  saqlashni 
nazarda tutadi. Biroq ana shunga qaramay XX asming deyarli 90-yillarigacha 
mintaqaviy va jahon iqtisodiy inqirozlari ro‘y berib turdi. Bu esa keynschilik 
ta’limotini  tanqidiy  baholashga  asos  bo‘ldi.  Jumladan,  postkeynschilik 
degan  nazariya maydonga chiqib,  Keyns ta’limotini jiddiy tanqid ostiga 
oldi.  Ular «eng yuqori naflilik»,  «ishlab chiqarish omillarining eng yuqori 
unumdorligi» kabi qarashlarni tanqid  qilib chiqdilar.
137

---

Postkeynschilar metodologiyasida milliy daromadni taqsimlash muam- 
mosi markaziy o‘rin  tutadi.  Ular iqtisodiy o ‘sish va barqarorlikni  milliy 
daromadning taqsimoti bilan bog‘laydilar.  Ulardagi yana bir yangilik shuki, 
jamiyatdagi barqarorlikni ng ta’minlanishida tashqi omil-ijtimoiy institutlar 
(masalan, kasaba uyushmalari) muhim rol o ‘ynaydi. Kasaba uyushmalari 
bandlik,  ish  haqi,  daromadlar,  ularning  taqsimlash  jarayonlaridan 
xabardor bo'lgan ijtimoiy institut bo‘lganligi tufayli postkeynschilar ularga 
katta umid bilan qaraydilar. Postkeynschilar maqsadi iqtisodiyotni tartibga 
solish va daromadlar siyosati orqali inflyatsiyaga yo‘l qo‘ymaslik edi. Biroq 
iqtisodiyotning to‘lqinli  rivojlanishi tufayli iqtisodiyotda ziddiyatlaming 
yuz berishi, inflyatsiyaning u yoki bu darajada bo'lishi obyektiv iqtisodiy 
haqiqatdir.