Лаҳим атрофидаги тоғ жинслари массиви ҳолати ва уларнинг лаҳим мустаҳкамлигичига таъсирини ўрганиш усуллари

Лаҳим атрофидаги тоғ жинслари массиви ҳолати ва уларнинг лаҳим мустаҳкамлигичига таъсирини ўрганиш усуллари

Навоий давлат кончилик институти

17 – МАЪРУЗА


ЛАҲИМ АТРОФИДАГИ ТОҒ ЖИНСЛАРИ МАССИВИ ҲОЛАТИ ВА УЛАРНИНГ ЛАҲИМ МУСТАҲКАМЛИГИЧИГА ТАЪСИРИНИ ЎРГАНИШ УСУЛЛАРИ


Дарснинг мақсади: Лаҳим атрофидаги тоғ жинслари массиви ҳолати ва уларнинг лаҳим мустаҳкамлигичига таъсирини ўрганиш усуллари билан танишиш.


Режа:

1. 
   Лаҳим атрофидаги ноэластик деформацияланиш чегаралар параметрларини тажрибада аниқлаш усуллари.
   
2. 
   Тоғ жинсларининг лаҳим мустаҳкамлигичига ўзаро таъсирини ўрганиш усуллари.
   

Тоғ жинслари массивида кон лағимларини ўтиш жараёнлари моҳияти ва характеридан келиб чиқиб, тоғ жинсларининг турли кучланиш-деформациявий ҳолати кўринишидаги бир нечта лаҳим атрофи чегаралари шаклланиши намоён бўлади.

Биринчи чегара, бевосита лаҳим сиртига ёпишган, кучланишларнинг камайиши билан тавсифланадиган заифлаштирилган тоғ жинсларидан ташкил топади. Бу чегаралар оралиғида бошланғич кучланишларнинг йўқотилиши натижасида тоғ жинслари деформацияланади. Бунда эластик ва ноэластик кўринишидаги деформациялар юзага келади. Шунингдек тоғ жинслари келиб чиқиши табиий ёки техноген кўринишда бўлган дарзликларнинг тезлик билан очилиши натижасида парчаланади.
Ҳозирги вақтда биринчи чегара одатда ноэластик деформацияланиш чегараси деб аталади. Ноэластик деформацияланиш тушунчасига барча турдаги деформациялар, шунингдек прачаланиш ҳам мисол бўлади. Бу чегаранинг параметрлари турли омилларнинг таъсири йиғиндиси, хусусан, табиий кучланиш ҳолати, лаҳимнинг шакли ва ўлчамлари, лаҳим ўтиш усули, мутаҳкамлагич ўрнатиш вақти ва тавсифи, шамоллатиш жараёнлари таъсири ва бошқалар билан аниқланади.