Лабораторная работа №2 Исследование биполярного транзистора

Metodik ko`rsatmalar
Ko`prik sxemali to`g`rilagichning sxemasini tadqiq etish uchun shu zarurki, to`g`rilangan kuchlanish diodlardagi to`g`ridan-to`g`ri kuchlanish tushuvidan ko`ra allaqancha kattaroq bo`lsin.
To`g`rilangan kuchlanish pulьsatsiyalanishi pulьsatsiya koeffitsiyenti k_p=U_m1 / U_{chiq o`r</sub> bilan baholanadi, bunda U<sub>m1</sub> ─ chiqishdagi o`zgaruvchan tokda mavjud bo`lgan birinchi garmonika amplitudasidir; U<sub>chiq o`r} ─ chiqish kuchlanishining o`rtacha qiymati.
Silliqlash koeffitsiyenti k<sub>sill</sub> RC-filьtrning pulьsatsiyalarni kamaytirish xususiyatini xarakterlaydi, k<sub>sill</sub> = 0,67 / k<sub>p</sub> formula bo`yicha aniqlanadi.
To`g`rilagichning FIK η yuklamadagi quvvatning P_chiq=U_chiq·I_yu RC-filьtr kirishidagi quvvatga nisbati sifatida hisoblanadi ─ P_{chiq to`g`r}= U_{chiq to`g`r} I_yu.
To`g`rilagichning parametrlari o`lchashlar va hisob-kitoblarning natijalari 8.1 jadvalga kiritiladi.
8.1-jadval

Ryu, Om	∞		2000		470
Cf, mkF	20	50	20	50	20	50
Uchiq to`g`r, V
Iyu, mA
Uyu, V
ΔUyu, mV
kp
ksill
η, %

Parametrik stabilizatorni tadqiq qilish uchun D818 stabilitrondan, C_f = 50 mkF kondensatordan foydalaniladi.

Stabilizatsiya koeffitsiyenti quyidagi formula bo`yicha hisoblanadi
k<sub>st</sub> = ΔU<sub>kir</sub>U<sub>chiq o`r</sub> / ΔU_chiqU_{kir o`r</sub>
bunda U<sub>kir o`r} = (U_kir1  U_kir2)/2; U<sub>chiq o`r</sub> = U<sub>chiq min</sub>  ΔU<sub>chiq</sub>/2; U<sub>chiq min</sub> ─ kirish kuchlanishi va qarshiligi minimal bo`lganida stabilizator chiqishidagi kuchlanish; ΔU_kir= U_kir2 ─ U_kir1; U_kir1 va U_kir2 ─ stabilizatorning kirishidagi minimal va maksimal kuchlanishlar; ΔU_chiq ─ kirish kuchlanishi ΔU_kirning o`zgarishi oqibatida chiqish kuchlanishining o`zgarishi.
Stabilitrondagi quvvat sochilishi quyidagi formula bilan aniqlanadi
P_ST = I_ST ∙ U_chiq
bunda I_ST = I_kir ─ I_yu.
To`g`rilagich parametrlarini o`lchash va hisoblash natijalari 8.2-jadvalga kiritiladi.
8.2-jadval

To`g`rilagichning kirishidagi kuchlanish, V	13			15
Ryu, Om	∞	2000	430	∞	2000	430
Ukir, V
ΔUkir, V
Ikir, mA
Uchiq, V
ΔUchiq, V
IST, mA
Rchiq, Om
kst

Nazorat savollari
1. Ikki yarim davrli to`g`rilash sxemasining asosiy parametrlarini keltiring.
2. Bir fazali zanjir ko`prikli to`g`rilash sxemasining afzalliklari va kamchiliklarini ko`rsating.
3. Silliqlash filьtrining samaradorligini qanday baholash mumkin?
4. RC-filьtrning kondensatori va yuklama qarshiligi pulьsatsiya amplitudasiga qanday ta’sir etadi?
5. Parametrik stabilizatorlarning qo`llanilishi sohalarini ayting.
6. Parametrik stabilizatorning stabilizatsiya koeffitsiyenti nimaga bog`liq?
Hisobotni tayyorlash
─ Ishning nomlanishi va dasturi.
─ Tadqiq etilayotgan sxemalar, ostsillogrammalar, jadvallar, grafiklar.
─ Ish bo`yicha xulosalar.
─ Nazorat savoliga javob berish.


Laboratoriya mashg`uloti № 10
Kompensatsion stabilizatorni tadqiq qilish


Ishdan maqsad:
Kuchlanish kompensatsion stabilizatorlari parametrlarini eksperimental tadqiq qilish


Ish dasturi:
─ Kuchlanish kompensatsion stabilizatorlari ishlash printsipini o`rganish.
─ Avvaldan stabilizator rezistorlari qarshiliklarini hisob-kitob qilish.
─ R1 rezistor qarshiligini formula bo`yicha hisoblab topish:
R1= [(U_kir ─ U_beVT1 ─ U_chiq)⋅2⋅ β_VT1] / In (Om),
qaysiki U_beVT1 = 0,7 (V), I_yu = U_chiq / R_yu (A).
─ R2 rezistor qarshiligini formula bo`yicha hisoblab topish:
R2 = 2⋅( U<sub>chiq</sub> ─ U<sub>ST</sub>) / I<sub>ST max</sub> (Om).
─ R3 va R3 rezistorlari qarshiligini formula bo`yicha hisoblab topish:
R3 = (U_chiq ─ U_ST ─ U_beVT2) / 0,01 (Om),
R4 = (U_ST  U_beVT2) / 0,01 (Om),
qaysiki U_beVT2 =0,7 (V)
Jadval 1

Variant nomeri	Tranzistorning belgilanishi	Tranzistor tipi	β (BF)	Rb, Om (RB)	Re, Om (RB)	Rk, Om (RC)
1	2	3	4	5	6	7
1	VT1	KT815A	40	2,1	0,9	0,4
	VT2	KT315B	60	5	2	1
2	VT1	KT815B	40	2	0,9	0,4
	VT2	KT3102J	100	3	1	0,6
3	VT1	KT815V	40	2	0.9	0,4
	VT2	KT315G	60	5	2	1

Jadval 2

Variant nomeri	Stabilitron tipi	UST, V (VZT)	ISTmax, A (IZT)	rD, Om (RS)
1	2	3	4	5
1	KS133A	3,3	0,081	65
2	KS139A	3,9	0,070	60
3	KS147A	4,7	0,058	52

─ Tranzistorli kompensatsion kuchlanish stabilizatorini tadqiq qilish uchun Rasm 9.1-ga mos ravishda sxemani yig`ish kerak bo`ladi.

─ Stabilizatorning kirishida kuchlanishni va yuklama qarshiligi (R_yu)ni 3-jadval variantidagi mos ravishda belgilangan kattalikka o`rnatish.
3-jadval

Variant №	Ukir, V	Uchiq, V	Ryu, Om
1	15	8	130
2	15	9	150
3	16	10	160

Nazorat savollari:

1. 
   Qaysi yul bilan chiqish kuchlanishi o`rtacha qiymatigacha stabillashtiriladi.
   
2. 
   Parametrik stabilizator sxemasini ko`rsating va ishlash Hisobotni tayyorlash
   
3. 
   ─ Ishning nomlanishi va dasturi.
   
4. 
   ─ Tadqiq etilayotgan sxemalar, ostsillogrammalar, jadvallar, grafiklar.
   
5. 
   ─ Ish bo`yicha xulosalar.
   
6. 
   ─ Nazorat savoliga javob berish.printsipini tushuntiring.
   

Laboratoriya mashg`uloti № 11
Yarim o`tkazgichli diodni tadqiq qilish

Ishdan maqsad:

Yarim o`tkazgichli diodli elektr zanjirlarni eksperimental tadqiq qilish va hisob-kitob ko`nikmalariga ega bo`lish

Qisqa nazariya. Yarim o`tkazgichli diodlar

Bitta p-n o`tishga va va ikkita chiqish simiga ega bo`lgan yarim o`tkazgichli pribor yarim o`tkazgichli diod deb aytiladi.
Ularni tayyorlashda foydalanilgan texnologik jarayonlarga bog`liq holda nuqtaviy diodlar, qotishmali (p- va n-tipdagi kristallar eritib aralashtirilgan) va mikroqotishmali diodlar, diffuziya negizida, epitaksial va boshqalar.
Funktsional mo`ljallanishi bo`yicha diodlar to`g`rilagich diodlar, universal, impulьsli, detektor, modulyator, qayta ulovchi, ko`paytiruvchi, stabilitronlar (tayanch), tunnelь, parametrik, fotodiodlar, yorug`lik diodlari, magnitodiodlar, Ganna diodlari va shu kabilar.



Rasm1,1 (a)germaniyli va (b) kremniyli diodlarning VAXi.
(v) diodning sxematik ko`rinishi.
Nazorat savollari:
1. Kompensatsion stabilizator sxemasini ko`rsating va ishlash printsipini tushuntiring.
2. Stabilizatsiya koeffitsiyenti qanday aniqlanadi.
3. Kompensatsion stabilizatorchikish kuchlanishini yuklama qarshiligiga bog`liqligini tushuntiring.
Hisobotni tayyorlash
─ Ishning nomlanishi va dasturi.
─ Tadqiq etilayotgan sxemalar, ostsillogrammalar, jadvallar, grafiklar.
─ Ish bo`yicha xulosalar.
─ Nazorat savoliga javob berish.


Laboratoriya mashg`uloti № 12
Nochiziqli qarshiliklarga ega elektr zanjirlarni tadqiq qilish

Ishdan maqsad

1. Ish dasturi
─ Nochiziqli qarshiliklarning volьt-amper xarakteristikalari (VAX)ni olishni o`rganish.
─ Nochiziqli qarshiliklarga ega elektr zanjirlarni grafo-tahliliy metodlari bilan hisoblashning eksperimental to`g`riligini tekshirish.
2. Asosiy nazariy qoidalar
─ Qarshilik nochiziqli hisoblanadi, agarda uning volьt-amper xarakteristikasi to`g`ri chiziqdan farq qilsa. Nochiziqli elementlarga misol bo`lib cho`g`lanma lampalar, yarim o`tkazgichli diodlar, triodlar, temir o`zakli induktivlik katushkasi va shu kabilar.
Nochiziqli elementlar zanjirlarini hisoblashning asosiy metodlari ─ grafik metoddir. Metodning mohiyati shuki, bir nechta nochiziqli elementlarni bitta ekvivalent elementga almashtirish mumkin.
Ma’lum volьt-amper xarakteristikalariga ega nochiziqli elementlar ketma-ket ulanganida (Rasm 11.1, Rasm 11.2) summar VAX Kirxgofning ikkinchi qonuni asosida aniqlanadi.

Rasm 11.1. Nochiziqli elementlarning ketma-ket ulanishi	Rasm 11.2. Elementlarning VAXlari va natijaviy VAX

Har bir zanjir uchun ixtiyoriy belgilangan tok kuchlanishlar U₁, U₂ va ularning yig`indisi (U  U<sub>2</sub>) aniqlanadi, ya’ni umumlashgan (summar) xarakteristikaning nuqtalari topilpdi. Bu nuqtalarni silliq egri chiziq bilan birlashtirilsa umumlashgan VAX olinadi. Bu xarakteristikadan foydalanib, teskari masalani yechish mumkin, ya’ni berilgan oziqlantirish manbai uchun har bir elementdagi zanjirning toki va kuchlanishi topiladi.
Nochiziqli elementlarning parallel ulanishida natijaviy xarakteristika Kirxgofning birinchi qonuniga muvofiq hosil qilinadi, ya’ni toklar qo`shiladi.
Hisobotni tayyorlash
─ Ishning nomlanishi va dasturi.
─ Tadqiq etilayotgan sxemalar, ostsillogrammalar, jadvallar, grafiklar.
─ Ish bo`yicha xulosalar.
─ Nazorat savoliga javob berish.


Nazorat savollari.
1. Kuchaytirgich nima?
2. Kuchaytirgichni turlari, tavsifi qanday?
3. Yarim o‘tkazgich elementlari qanday?
4. Kuchaytirish koeffitsenti nima?