Laboratoriya mashg`ulotning ishlanmasi Xissiyot va idrok: o`rganish metodlari

Laboratoriya mashg`ulotning ishlanmasi


Xissiyot va idrok: o`rganish metodlari.

Maqsad: Metodika yordamida faol va nofaol teri sezgisida shaklni idrok qilish.

Kirish qaydlari: ko’pincha psixologik adabiyotlarda, xususan, rus tilidagi psixologik manbalarda tuyush sezgisining ahamiyatiga o’ziga xos ahamiyat qaratiladi. CHunki, ushbu sezgi insonning harorat va og’riqni his etishi bilan bog’liqligiga alohida urg’u beriladi. Quyidagi tajriba aynan tuyush sezgisining o’rganishga mo’ljallangan.
Tajriba o’tkazish uchun zarur materiallar. Qattiq karton yoki fanerdan tayyorlangan geometrik figuralar to’plami. Geometrik figuralar bir-biridan konturining murakkabligi, ya’ni perimetr qirqimlarining uzunligi va miqdori bilan farq qiladi. Eksperiment natijalarini qayd qilib borish uchun esa har bir tekshiriluvchiga bir varaq toza qog’oz beriladi.
Tajriba natijalarini qayd etish varaqlarini yuritish uchun blank tayyorlab olish zarur. 

Mashg’ulotni olib borish protokoli

Topshiriq_________________________Sana______

Eksperimentator______________________________
Protokol yurituvchi____________________________
Tekshiriluvchi________________________________
Tekshiriluvchi o’zini qanday his etayotganligi_______
O’lchanadigan xususiyat___________________________
Stimul turlari_______________________________

Tekshiriluvchi tomonidan aniq topilgan figuralarni baholash (ball hisobida) 

(ballarni eksperimentator qo’yib boradi,).
Figuraning raqami Tajriba Tajribalarning o’rtacha ballari
1 I II III IV I II III IV
2
3
_______________
Ishni bajarilish tartibi: topshiriqlarni bajarish uchun talabalar ikki guruhga ajratiladi. Ularning bir guruhi eksperimentator, ikkinchi guruhi esa tekshiriluvchi vazifasini bajaradi. Topshiriq beshta tajribadan iborat. Figuralarni faol paypaslash va nofaol his etish bosqichlarida sinaluvchining ko’zi berk holda bo’lishi lozim. Figura rasmlarini ko’rsatayotgan vaqtda ko’zni ochish taklif etiladi. Tekshiriluvchi figuralarning rasmiga qarashidan oldin ular yig’ishtirib olinadi. Murakkablik darajasiga ko’ra, har bir tajribada sinaluvchiga uchta figura ko’rsatiladi. Har bir nofaol his etish va faol paypaslash davomiyligi chegaralanmaydi. Tajribaga qadar eksperimentator tekshiriluvchiga yo’riqnoma beradi.
Tekshiriluvchi uchun yo’riqnoma: Sizga tekis figuralar taqdim etiladi. Sizning vazifangiz ko’zingiz berk holda har bir figurani shaklini aniq his etishingiz va ular to’g’risida figura chizmasi yuzasidan tasavvuringizni bildirishingiz kerak.
Harakatsiz figura-stimulni nofaol sezish. Eksperimentator tekshiriluvchining kaftiga harakatlantirmagan holda figurani qo’yadi. Bunda eksperimentatatorga figurani kaftga qo’yish vaqtida uni qattiqroq bosishi ta’qiqlanadi, tekshiriluvchi esa uni kaftiga joylashtiradi va boshqa qo’li bilan uni paypaslab ko’radi. Eksperimentator tekshiriluvchining signaliga ko’ra, figurani oladi va uning ko’zidagi bog’log’ichni echadi. So’ngra tekshiriluvchi idrok qilgan figurasining rasmini chizadi.
I- tajriba-harakatli figura-stimulni nofaol sezish. Eksperimentator figuraning konturidan tekshiriluchi o’ng qo’lining harakatsiz ko’rsatkich barmog’i bo’ylab silliq aylantiradi. Figura konturini to’liq bir marta aynlantirgandan keyin tekshiriluvchi uning shaklini chizadi.
II- tajriba-sun’iy faol sezish. Tekshiriluvchining o’zi stimul figura konturini qaytarmasdan, ko’rsatkich barmog’i bilan aylantirib chiqadi. Unga har bir figura konturini 3-4 marta paypaslab ko’rishga ruxsat beriladi. Eksperimentator tajriba vaqtida figuraning harakatsizligini ta’minlash uchun tutib turadi.
III- tajriba-faol sezish. Tekshiriluvchining o’zi bir qo’li bilan taqdim etilayotgan figurani paypaslab ko’radi. Paypaslab ko’rish vaqti cheklanmagan.Paypaslab ko’rilgandan keyin tekshiriluvchi figurani chizishga kirishadi.
IV- tajriba-bimanual sezish. Eksperimentator tekshiriluvchiga figurani ikki qo’llab faol paypaslashi orqali sezishi organi yordamida uning shaklini yaqqol aniqlashni taklif etadi. Tekshiriluvchidan paypaslash vaqtida har bir qo’lidagi barmoqlarining harakatini batartib kuzatishi so’raladi. Tekshiriluvchi qo’l harakatlarining og’zaki hisobotidan tashqari figurani ham chizadi.
Natijalarni qayta ishlash. Natijalarni qayta ishlash uchun tekshiriluvchining rasmlari tajriba raqamiga ko’ra guruhlab chiqiladi.