Laboratoriya mashg‘ulotlari

Laboratoriya  mashg„ulotining  mavzusini  yoritishda  “SWOT  tahlil”  pedagogik 

texnologiya usulidan foydalaniladi (indometatsin quruq qiyomi misolida). 

 

Indometatsin quruq qiyomining turg‟unligiga qadoqlovchi idish va tashqi muxit 

namligining ta‟sirini o‟rganish natijalari 

(Burama plastmassa qopqoqli TST 64-2087-81 qo‟ng‟ir rangli shisha idishga TST 

64-2-71-80 qadoqlangan quruq qiyom) 

Vaqt, 

soat 

O‟rganilgan nisbiy namliklar 

58% (NaBr) 

79% (NH

4

Cl) 

90% (ZnSO

4

) 

100% (N

2

O) 

m

1

 

m

2

 

% 

m

1

 

m

2

 

% 

m

1

 

m

2

 

% 

m

1

 

m

2

 

% 

3 

 

 

 

10,111 

- 

- 

 

 

 

10,061 

 

- 

- 

 

 

 

10,019 

- 

- 

 

 

 

10,021 

- 

- 

6 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

9 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

12 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

10,126 

1,05 

24 

- 

- 

- 

- 

10,127 

1,08 

10,142 

1,21 

48 

- 

- 

10,082 

0,21 

10,150 

1,31 

10,164 

1,43 

72 

10,146 

0,35 

10,105 

0,44 

10,174 

1,55 

10,189 

1,68 

144 

10,165 

0,54 

10,129 

0,68 

10,186 

1,67 

10,204 

1,83 

216 

10,173 

0,61 

10,144 

0,83 

10,201 

1,82 

10,231 

2,10 

 

1-Laboratoriya ishi 

Indometatsin qurq qiyomini turg‟unligini taminlashda saqlash muddatini 

belgilash. 

Tayyor  dori  turlari  texnologiyasini  yaratish  yoki  takomillashtirish  borasida  amalga 

oshiriladigan  ilmiy  tadqiqot  ishlarining  yakuniy  bosqichi  bu-texnologik  va  biofarmatsevtik 

---

402 

 

ko‗rsatkichlari  bo‗yicha  maqsadga  muvofiq  deb  topilgan  tarkib  va  texnologiyaning  asosida 

tayyorlangan  dori  turlarining  turg‗unligini  aniqlashdan  iboratdir.  Ma‘lumki  dori  turlarini 

tayyorlashda qo‗llaniladigan yordamchi moddalar o‗z ta‘sirini dori turi tayyorlangandan so‗ng 

saqlanadigan  davrda  asta-sekin  namoyon  qilib  borishi  mumkin.  Xuddi  shunday  ta‘sir 

qo‗llaniladigan texnologik usul asosida ham yuzaga kelishi mumkin. SHuni alohida ta‘kidlab   

o‗tish  kerakki  tayyorlangan  dori  turlari  saqlanish  davomida  nafaqat  dorivor  moddaga  ta‘sir 

ko‗rsatilib,  unnig  faolligi  ortishi,  kamayishi  yoki  umuman  yo‗qolishi  kuzatiladi,  balki  dori 

turiga xos bo‗lgan sifat  ko‗rsatkichlari: tashqi ko‗rinishi, mustaxkamligi, parchalanish vaqti, 

eruvchanligi  kabilarni  o‗zgarishi  ham  kuzatilishi  ham  mumkin.  Bunday  o‗zgarishlar  asosida 

ta‘sir  etuvchi  modda  o‗rtasida  yoki  yordamchi  modda  o‗rtasida  yoki  yordamchi  modda  va 

yordamchi  modda  o‗rtasida,  shuningdek,  ta‘sir  etuvchi  modda  va  yordamchi  moddalarning 

texnologik jarayonlar ta‘sirida kuzatilishi mumkin bo‗lgan kimyoviy o‗zaro ta‘sirlar, kislotali, 

asosli,  tuz  ko‗rinishidagi  kimyoviy  modifikatsiyalarga  aylanishi,  parchalanishi,  oksidlanish-

qaytarilish  jarayonlari,  yoizik-kimyoviy  o‗zgarishlar,  polimerlanish,  eruvchanlikning 

o‗zgarishi,  gigroskopiklik  holatini  ortishi,  kolloid  hosil  bo‗lishi  kabilar  kuzatilishi  mumkin. 

Dori  turi  o‗z  xususiyatlariga  ko‗ra  etarlicha  turg‗unlikka  ega  bo‗lgan  holatda  ularning 

xususiyatlariga mos kelmaydigan joylash idishlarining qo‗llanilishi yoki idishlarga joylangan 

dori  turlarini  talablar  darajasida  bo‗lmagan  sharoitlarda  (yuqori  yoki  juda  past  nisbiy 

namlikka ega bo‗lgan xonalarda, tashqi muhit xarorati yuqori yoki past bo‗lgan yoki quyosh 

nuri to‗g‗ridan-to‗g‗ri tushadigan sharoitlarda) saqlanishi ham dori turlari turg‗unligiga salbiy 

ta‘sir ko‗rsatishi mumkin. 

Tabletka  dori  turlarining  xar  bir  seriyasini  kontur-uyachali  qadoqlash  idishi  (DST  64-

744-6-81),  plastmassa  qopqoqli  qo‗ng‗ir  rangli  shisha  idish  (TST  64-287-81),  burama 

plastmassa  qopqoqli  (TST  64-20-8780)  qo‗ng‗ir  rangli  shisha  idish  (TST  64-2-71-80)larga 

joylandi va tegishli  yorliqlar bilan  yorliqlandi. SHu usulda tayyorlangan  tabletka dori turlari 

alohida-alohida karton qutilarga joylashtirilib, tabiiy usulda olib borilgan tadqiqotlarda karton 

qutilardagi  dorilar  erto‗la  omborxonalarining  laboratoriya  xonalaridagi  peshtaxtalarida 

saqlandi. Bunda tadqiqotlar olib borilayotgan xonalarning xarorati  yil davomida    oralig‗ida, 

nisbiy namlik oralig‗ida bo‗lishi kuzatildi. Tadqiqotlar davomida xar 6 oy oralig‗ida nazorat 

ostidagi  tabletka  namunalari  tanlab  olinib,  ularni  tegishli  MTH  lari  talablariga  asosan 

tekshirib ko‗rildi. 

Ma‘lumki  dori  turlari  turg‗unligini  tabiiy  sharoitlarda  o‗rganish  bir  muncha  haqqoniy 

natijalarni  beradi.  CHunki  bunda  tajriba  sharoitlari  amaliyotga  yaqindir.  Biroq  bu  usulda 

tajribalarni  uzoq  davom  etishi  sababli  ―Tezlashtirilgan  usul‖  da  dori  vositalarning 

turg‗unligini o‗rganish tavsiya etilgan bo‗lib, u yo‗riqnoma xujjatga asosan amalga oshiriladi. 

Ushbu  yo‗riqnomaga  asosan  xususiyatga  ega  bo‗lgan  dori  turlarini  yaroqlilik  muddatlarini 

―Tezlashtirilgan usul‖ da amalga oshirish tavsiya etilmaydi.