Laboratoriya mashg‘ulotlari

Mikroskopiya. Tashqi ko‗rinishi bo‗yicha chinligini aniqlashda ildiz va barglar turli xil 

bo‗laklarga bo‗linib, ulardan mikropreparatlar tayyorlanadi. Bu mikropreparatlarni mikroskop 

ostida (×70 - 280) qaralganda, quyidagi elementlar aniqlanadi:  

- ildiz  ko‗ndalang  kesim  yuzasidan  qaralganda,  birlamchi  qobiq  va  po‗kak  yo‗qligi 

ma‘lum bo‗ladi; 

- keng ikkilamchi qobig‗i kuchli rivojlangan; 

- ikkilamchi qobig‗da keng; 

-  o‗zak  nur  hujayralari  tashqariga  kengaygani  yaxshi  ko‗ringan  bo‗lib,  elaksimon 

naylardan tashkil topgan labcha tolalari va parenxim hujayralari bilan ketma ket joylashagan; 

- elaksimon  naylar  kambiyga  yopishishdan  tashqariingichka  qatlamdan  iboratbo‗lib

, 

qisilgan va shakli buzilgan labchadan iborat; 

Labchalar  konusi  uzunlashgan,  keng  asosi  tomoni  kambiyga  qaratilib,  uzaygan  yuqori 

qismi labcha tolalari guruhining orasidan qiyshayib o‗tadi. Labcha tolalari kuchli qalinlashgan 

devor  va  kichkina  guruhga  bo‗lib  yig‗ilgan  kichkina  nuqtali  bo‗shliq  va  kristalar  bilan 

o‗ralgan.  Qobig‗ning  parenxima  hujayralari  va  o‗zak  nur  hujayralari  oddiy,  dumaloq  yoki 

tuxumsimon  shakldagi  kraxmal  donachalarini  saqlaydi.  Yog‗ochlashgan  po‗stloq  qismi  turli 

xil ingichka va keng diametrdagi tomirlardan iborat bo‗lib, kraxmal saqlaydigan paranxima va 

kristall qoplamli sklerenxim guruh hujayralardan iborat. O‗zak nur va parenxima yod eritmasi 

bilan bo‗yalganda ko‗k rang hosil bo‗ladi, shakli buzilgan labcha bo‗yalmaydi va kul rangli, 

tomirlari  sariq,  qobig‗  tolalari  guruhi  va  yog‗ochlashgan  qismi  to‗q  sariq  rangda  qoladi. 

Uzunasiga  –  radial  bo‗ylab  kesilganda  po‗stloq  va  yog‗ochlashgan  qismida  uzun,  kuchli 

qalinlashgan  sklerinxim  tolalari  kristalsimon  qobig‗  bilan  o‗ralgani  ko‗rinadi. 

Yog‗ochlashgan qismining ingichka tomirlari – to‗rsimon, o‗rtacha kovak poralari va keng – 

bochkasimon qisqa bo‗g‗imlarga va qiyshiq qatorlarda joylashgan rombsimon hoshiyalangan 

poralardan iborat.(1 rasm, qizilmiya ildizi) 

---

136 

 

Barg  yuqori  tomondan  qaralganda  tepa  qismida  epidermis  qatlami  ko‗p  burchakli 

to‗g‗ri,  kamdan-kam  aniq,  qalin  yon  devorli  hujayralardan  iborat.  Epidermis  hujayralarning 

tomiri  cho‗zilgan  –  qolganlari  izodiametrik.  Kutikula  qismi  qalin,  bujmaygan  qatlamli, 

uzunasiga tomirlari qatlamli. 

Hujayraning  pastki  qismidagi  epidermisi  mayda,  kuchli  egri  bugri  devorli.  Kutikula 

qismi  yupqa,  buchmaygan  qatlamli,  uzunasiga  qatlamli  tomirlardan  iborat.  Epidermis  havoli 

bo‗shliqlar ustida ko‗tarilgan bo‗lib, unda 1-2 og‗izchalar joylashgan. Og‗izchalar yirik, oval. 

Bargning  yuqori  qismida  og‗izchalar  kam  uchraydi,  4-5  og‗izsimon  hujayralar  joylashgan; 

pastkii  qismda  ko‗p  sonli  7-9  og‗izsimon  hujayralar  radial  bo‗ylab  joylashgan.  Bargning 

ikkala tomonidan kutikula qismining atrofi radial bo‗o‗ylab og‗izchalar qatlam hosil qiladi.  

Bargning  yuqori  tomoni  yarim  yalang‗och,  pastki  qismi  ko‗p  sonli  oddiy  sochsimon 

tolalar  bilan  o‗ralgan.  Ular  qisqa  asosli,  3-6  hujayradan  paydo  bo‗lgan,  oxirgi  qismi  uzun, 

ipsimon, egri bugri hujayralardan iborat bo‘lib o‗zaro bog‗lanib ketadi (oqqaldirmoq bargi). 

Boshqa barglarini yuqori qismini tepadan qaraganda epidermis qatlami hujayralari ko‗p 

burchakli,  to‗g‗ri  yoki  oz  egri  bugri  devorlardan  iboratligi  ko‗rinadi.  Kutikula  qismining 

ayrim  joylari  qatlamlarni  hosil  qiladi.  Og‗izchalar  dumaloq,  3-4  epidermis  hujayrasi  bilan 

o‗ralgan.  Sochlari  oddiy  va  boshchali.  Oddiy  sochlari  asos  qiismiga  qarab  kengaygan,  ko‘p 

hujayrali, silliq. Boshchali sochlari ikki turdagi: bir hujayrali oyog‗i  uzaygan, ikki hujayrali 

boshchadan, kamdan kam hollarda boshchali hujayralar ko‗p hujayrali oyog‗li dumaloqsimon 

yoki  ovalsimon  bir  hujayrali  boshchadan  iborat.  Hujayrani  epidermis  qismiga  sochlarning 

biriktirilgan qismi rozetkani hosil qiladi.