Laboratoriya mashg‘ulotlari

An‟anaviy  usul.  Bu  usulda  dori  vositasi  uni  yaroqliligini  saqlab  qoladigan 

muddatgacha qoldirilib, o‗zgarishlar kuzatiladi. Bunga 2-5 yil kerak bo‗ladi.  

Izotermik  usul 

Bu  usul  Vant-Goff  qoidasiga  ko‗ra,  harorat  har  10

0

S  ga  ko‗tarilganda  kimyoviy 

reaksiyaning tezligi 2-4 marotaba ortishiga asoslangan qoidaga nisbatan qo‗llanilib, yaroqlilik 

muddatini  aniqlash  40

0

S  dan  70

0

S  gacha  haroratda  aniqlanganligi  uchun  tezlashtirilgan  usul 

bilan yaroqlilik muddatini aniqlash uchun undan foydalanish mumkin. 

―Yuqori haroratda ―Tezlashtirilgan eskirish‖ usuli yordamida dori vositalarini yaroqlilik 

muddatini  aniqlash  bo‗yicha  I-42-2-82  sonli  yo‗riqnoma‖  dan  foydalanib  dori  vositalarini 

yaroqlilik muddatlari aniqlanadi.  

Dori  vositalarining  oddiy  sharoitda  saqlashdagi  yaroqlilik  muddati,  ularni  tajriba 

sharoitida  yuqori  haroratda  saqlashdagi    yaroqlilik  muddati  bilan  bog‗liqligi  quyidagi 

formulada keltirilgan. 

 

S= K *S

taj

 

Bunda  

K - reaksiyaning tezlanish koeffitsienti 

S – dori vositasining oddiy sharoitdagi saqlanish muddati 

S

taj

  - dori vositasining tajriba sharoitida yuqori haroratdagi saqlanish muddati. 

 

Harorat  koeffitsientining  o‗sib  borish  natijasida  reaksiyaning  tezlanish  qiymatlari 

kuyidagi jadvalda aks ettirilgan 

Tajriba davomida quyidagilarga e‘tibor berish lozim: 

  Termostatda DM solingan idish buzilishi yoki agregat holati o‗zgarmasligi kerak; 

  DV  namunalarining  tajriba  davomida  saqlash  harorati  orasidagi  farq  (t

taj

  -t

od

)(10

0

S 

dan yuqori bo‗lishi lozim; 

  DV  ni  termostatda  saqlash  davomida  uni  sifati  MTX  talabi  bo‗yicha  tekshirib 

boriladi; 

  Tezlashtirilgan  eskirish‖  usuli  bilan  DV  larining    saqlash  muddatini  aniqlash 

jarayonida ularning sifatini tekshirish oddiy sharoitda 6 oy saqlashga teng bo‗lgan vaqt ichida 

tekshirib boriladi 

  5.‖Tezlashtirilgan eskirish‖ usuli bilan dori vositasining saqlash muddati  (S) uning 

tajribadagi  saqlash  muddati  (S

taj

)  reaksiyaning    tezlanish  koeff  itsientiga    (K)  ko‗paytirish 

bilan  topiladi.  Agar  tekshirilayotgan    modda  ishlab  chiqarilgan  kundan,  uni  termostatga 

qo‗ygunga  qadar  30  kundan  ortiq  vaqt  (S

0

)  o‗tgan  bo‗lsa,  uning  yaroqlilik  muddatini 

aniqlashda bu vaqt (S

0

) ham xisobga olinadi.  

S = Staj * K + S

0

 

  Masalan: Dori vositasi ishlab chiqarilgan kundan, uni termostatga qo‗ygungacha 60 

kun  vaqt  o‗tgan.  Uning  oddiy  sharoitdagi  saqlash  muddati  T

od

  =  20

0 

S  ga  teng.  Tajribadagi 

saqlash  haroratidagi  saqlash  muddati  esa  91  kun  deb  topilgan.  T

taj

  =60

0

S.  Uning  saqlash 

muddati quyidagicha  xisoblanadi. 

S = S

taj

 * K + S

0

 

S= 91 * 16 + 60 = 1456 + 60 = 1516 kun yoki   1516 : 365 = 4 yil 2 oy 

  Dori  moddalarning  yaroklilik  muddati    «Tezlashtirilgan  eskirish»  usuli  bo‘yicha  

kamida 3 ta seriyada aniqlanadi [3,4].