Laboratoriya mashg’uloti. Xaritalarni matematik asosi. 1- topshiriq Kartografik proyeksiyalarni aniqlash Topshiriqdan maqsad

7-jadval
Ekvatordan parallellargacha bo‘lgan masofalar jadvali

Kenglik	Ekvatordan parallel-largacha bo‘lgan masofa (km hisobida)	Kenglik	Ekvatordan parallel-largacha bo‘lgan masofa (km hisobida)
0^0-10^0	1111,37	0^0-50^0	6412,88
0^0-20^0	2258,20	0^0-60^0	8361,84
0^0-30^0	3481,34	0^0-70^0	11027,35
0^0-40^0	4837,99	0^0-80^0	15494,89

Masalan, 0° dan 20° gacha bo‘lgan meridian uzunligini 1:350 mln. masshtabda chizish uchun, jadvaldagi 0°—20° gacha bo‘lgan masofani (2258,20 km) karta proeksiyasi chizilishi kerak bo‘lgan masshtabga bo‘lamiz (2258,20 : 350 000 000 = 6,4 mm). SHu yul bilan aniqlanganda 40° li parallelning ekvatordan uzunligi 14 mm, 60° li parallelniki 24 mm va 80° li parallelniki 44 mm ga teng bo‘ladi. Bu o‘lchamlar ekvatorni teng ikki bo‘lakka bo‘lgan bosh meridian bo‘ylab o‘lchab qo‘yiladi va parallellar o‘tkaziladi (27-rasm, b, v).

b) chizilgan meridian va parallellarning gradus qiymat-lari qo‘yilib, globusdan geografik ob’ektlar tushiriladi va proeksiya jihozlanadi (28-rasm).


5- Topshiriq. Sonson proyeksiyasini grafik usulda chizish

Qog‘oz tasmalar yordamida globusdan ekvator va uning meridaianlar bilan kesishish nuqtalarini, boshlang‘ich meridian uzunligi va uning barcha parallellar bilan kesishish nuqtalari (Sanson proeksiyasida tafovutlar qutblarga yaqinlashgan sari ko‘payadi. SHuning uchun barcha qurilmalar 80 parallelda tugallanadi) o‘lchab olinadi. Qog‘ozda ekvator chizig‘i chiziladi va uning o‘rtasidan unga perpendikulyar holda boshlang‘ich meridian chizig‘i chiziladi. Ekvator chizig‘ida uni meridianlar bilan kesishish nuqtalari belgilanadi. Bosh meridian chizig‘ida – parallellar bilan kesi-shish nuqtalari belgilanadi

. Bosh meridian nuqtalari orqali ekvatorga parallel holda to‘g‘ri chiziqlar – parallellar o‘tka-ziladi. Qog‘oz tasmalar yordamida globusdagi har bir paral-lelning uzunligi o‘lchanib, ularning meridianlar bilan kesish-gan nuqtalari belgilab chiqiladi.
Keyin qog‘ozga chizib olingan parallellarning meridianlar bilan kesishgan nuqtalarini mavjud uzunligi bilan ko‘chiriladi (globus yoki qurilma masshtabida, 29-rasm).
L
ekala yoki metall chizg‘ich yordamida bu nuqtalar birlashti-rilib meridian chiziqlari o‘tkaziladi. CHizilgan to‘r raqamlana-di va unga globusdan materiklar konturlari tushiriladi (29-rasm).
6-Topshiriq. Kartografik proeksiyalarning umumiy nazariyasi bo‘yicha masalalar echish