Laboratoriya mashg’uloti №1 mavzu: setup bios dasturlarini o’rganish. Ishdan maqsad

Hujjatlarni tahrirlash va bosib chiqarish 
1. Ma'lumotlar kiritish 
Katakka ma'lumot kiritish lozim bo'lganda, avval u 
aktivlashtiriladi, so'ngra mazkur katakka tekst, kun, sana, vaqt yoki 
formula kiritish mumkin. Katakdagi ma'lumot turi kiritilayotgan 
vaqtda avtomatik tarzda aniqlanadi.Agar ma‘lumotni son 
ko'rinishida ifoda etish zarur bo'lsa, Excel avvaliga shunday 
tushunadi. Aks holda ma‘lumot matn deb tushuniladi. Formulalar 
kiritish = belgisi bilan boshlanadi. Tekst(matn) va son kiritish. 
Ma'lumotlarni kiritish to'g'ridan to'g'ri joriy katakka yoki formulalar 
qatorida bajariladi. Kiritish joyi matnli kursor bilan belgilanadi. 
Agar alfavit sonli klavishlar bosish bilan ma'lumotlarni kiritish 
boshlansa, joriy katak kiritilayotgan matn bilan almashtiriladi.
Agar formula qatorida sichqoncha bilan chiqqillatilsa yoki 
joriy katak ustida ikki marta sichqoncha chiqqillatilsa, u holda 
katakdagi eski 7 ma'lumot o'chib ketmaydi va uni tahrirlash 
imkoniyati paydo bo'ladi. Kiritilayotgan ma'lumotlar har bir holda 
ham katakda, hamda formula qatorida ifodalanadi. Ma'lumotlar 
qatorini kiritish. Budjet tuzish yoki prognoz qilishda ko'pincha 
regulyar ketma-ketlikda sana, son va matnlar qatorini kiritish zarur. 

---

Excel bu ishni bajarishni Автозаполнение vositasidan foydalanish 
bilan yengillashtiradi. Автозаполнение vositasini qo'llash hisobiga 
son, sana, vaqt va kalit so'zlar, hamda kunlar, oy nomlari va ular 
qisqartmalarini farqlab aniqlaydi. Qiymatlar qatori ikki usulda hosil 
qilinadi: 
Автозаполнение yordamida yonma-yon kataklar diapazonini 
qator qiymatlar to'ldirish uchun 2-ta usul mavjud: 1-usulda 
ko'rilayotgan birinchi katakka qiymat kiritiladi. So'ngra markerini 
diapazondagi kataklarga ko'chirilsa(sudralsa), qator qiymatlari 
paydo bo'ladi. Agar qator qiymatlari katakdan katakka to'ldirib 
borilsin desangiz Ctrl klavishasini bosib turing. 2-usul Правка, 
Заполнить, Прогрессия yordamida kataklarni qator qiymatlar bilan 
to'latish imkoniyati ko'proq hisoblanadi. Bu usulda birinchi katakka 
sana yoki kun qiymati kiritib, so'ng kerakli diapazonni belgilaysiz. 
Правка, Заполнить, Прогрессия buyruqlarini ketma-ket bajarilsa, 
Прогрессия dialog darchasi ekranda paydo bo'ladi. U yerda esa 
qanday qator hosil qilishni ko'rsatsangiz bas, buning uchun, 
sichqonchani o'ng tugmasi kerakli katak ustida bosiladi va Выбор 
из списка menusidan foydalanasiz. 
2. Katak va diapazonlarni belgilash 
Belgilangan diapazon ustida barcha kataklar bir vaqt ichida 
formatlash, shuningdek Автовычисление vositasi yordamida bu 
kataklar summasi yoki o'rta qiymati va boshqalarni amalga oshirish 
mumkin. Diapаzonni belgilash uchun quyidagi amallarni bajarish 
lozim. Biror bir intervaldagi kataklarni belgilash uchun, interval 
yuqorisidagi katakning bir burchagiga sichqonchani chiqqillatib, 
intervalni qarama-qarshi burchagiga tortish kerak. Bir-biriga bog'liq 
bo'lmagan kataklarni belgilashda, intervaldagi birinchi katakni 
belgilab, Ctrl klavishasini bosgan holda ixtiyoriy katak ustiga 
sichqonchani olib borib, chiqqillatish lozim.
Ustunni butunligigacha belgilashda ustun sarlavhasida, yaxlit 
qatorni belgilashda qator nomerida sichqoncha chiqqillatiladi. Bir 

---

necha ustun yoki qatorni belgilash uchun, shu ustun yoki qator 
sarlavhasi ustida sichqonchachani cho'zish lozim. Ishchi varaqni 
belgilash uchun, Выделить все tugmasi bosiladi. Bu tugma qator 
va ustun sarlavhalarining chap burchagidagi kesishmasida 
joylashgan bo'ladi.
3. Diapazon nomlari bilan ishlash 
Formulalarni ko'rish va eslab qolishni osonlashtirish uchun bir 
necha kataklarga nom berish mumkin. Misol uchun + foyda 
summasi 
-harakat-summasi 
formulasidan 
darhol 
qanday 
ma'lumotlar ishlatilayotganini aniqlash mumkin. Katak yoki 
diapazonga nom berish uchun: Katak yoki diapazon belgilanadi, 
hamda formula qatorining (строка формул) chap tomonida 
joylashgan nom maydoniga (Поле имен) nom kiritiladi. Вставка, 
Имя, Присвоить buyrug'i tanlanadi. Paydo bo'lgan Присвоение 
имени dialog darchasida diapazon beriladigan nom teriladi. Agar 
ishchi varaqda ustun va qator sarlavhasi mavjud bo'lsa, u holda 
unga formula orqali murojaat qilish yoki bog'langan katak nomlari 
ko‘rinishida foydalanish ham mumkin. Undan tashqari, hosil 
qilinadigan turdagi kataklar yoki kataklar guruhini turli ishchi 
varaqlarda ifoda etadi. Diapazon albatta harf yoki tagiga chizish 
simvoli bilan boshlanib, nomning o'zga simvollari esa harf, son 
yoki tagiga chizish simvoli bo'ladi. Probel ishlatish mumkin emas. 
Formulaga katak va diapazon nomi Вставка, Имя, Вставить 
buyrug'i tanlanadi va paydo bo'lgan dialog darchaga nom kiritish 
mumkin

Kataklarni tahrirlashda uch xil holat ko‘riladi. Birinchisi - 
katak belgilanadi va uning ichidagi qiymatning o'rniga yangi 
qiymat kiritish mumkin. Bu qiymat eski qiymatni avtomatik tarzda 
almashtiradi. Ikkinchi holat. Katakning qiymatini tahrirlash uchun 
katak ustida sichqoncha ikki marta chiqqillatiladi va formula 
qatorida katak qiymatini tahrirlash mumkin bo'ladi. Uchinchi holat. 
Katak ichidagi qiymatni o'chirish uchun, katakni belgilab Delete 
klavishi bosiladi. 
Berilganlarni formatlash Maqsad: Excelda ishlatiladigan 
ma'lumotlarning 
asosiy 
turlarini 
o'rganish, 
kataklardagi 
berilganlarni formatlash operatsiyalari: jadvaldagi qator enini, ustun 
balandligini o'zgartirish, shrift turini, o'lchamini, shaklini tanlash, 

---

katak ichini tekislashni, sonlar taqdim etishni tanlash, katakni 
hoshiyalash (ramkaga olish) va uni rang bilan belgilash. 
Elektron jadvalni yaratishda ishchi varaqni ma'lumotlarni 
to'ldirgandan so'ng, berilganlarni ko‘rinishi e'tiborga loyiq qiyofaga 
keltirish, keyingi etap hisoblanadi. Ishchi varaqning elementlarini 
sozlash uchun formatlash vositasi hisolanmish turli shriftlardan, 
shuningdek, grafik obyektlar hosil qilish, katak заливкалари 
(tagranglari) uchun ranglar va uzorlardan foydalanish mumkin. 
Kataklani formatlash uchun: kataklar diapazoni ko'rsatiladi va 
Формат ячеек dialog darchasi chaqiriladi. Bu darcha Формат 
ячейки buyrug'i yordamida yoki Формат ячеек kontekst menusi, 
yoki Ctrl+1 klavishlar kombinatsiyasini bosib chaqiriladi. Agar 
kataklar uchun oldindan sonli (числовой) format aniqlanmagan 
bo'lsa, ular umumiy (общий) formatdan foydalaniladi. Undan 
tashqari, kataklar uchun quyidagi formatlarni berish mumkin. 
Числовой, денежный, финансовый, текстовой, процентный, 
дата va boshqalar. Shuningdek, shaxsiy sonli format yaratish ham 
mumkin: Числовой, денежный, финансовый, процентный, va 
экспоненциальный formatlarda o'nlik nuqtalarning sonini aniqlash 
va ba'zi hollarda manfiy sonlarning tashqi ko‘rinishini sozlash 
parametrlariga ega. Общий va Текстовый formatlari qo'shimcha 
parametrlar saqlamaydi. Формат panel instrument o'nlik nuqtadan 
keyin kelishilgani, o'nlik razryadlar sonini va minglik ajratish bilan 
sonlar chiqarish imkonini beradi.
Shuningdek, manfiy sonlarni qizil yoki qora rangda taqdim 
etish mumkin. Формат instrumentlar paneli yordamida ko'pincha 
ishlatiladigan денежный, финансовый, процентный nomidagi 
sonli formatlardan qulay foydalanish mumkin. Pulli ifodalar 
qiymati nuqtadan keyin ikkita raqam va pul birligi belgisida taqdim 
etiladi. Ba'zan, sonli format aniqlangan kataklarda ### simvollari 
chiqadi. Bu ustun kengligi sonni ifodalash uchun yetarli emasligini 
bildiradi. Sichqonchacha yordamida ustun enini o'zgartirish uchun, 
sichqoncha ko'rsatkichini ustun sarlavhasini o'ng chegarasiga 
keltiriladi va sichqoncha ko‘rsatkichi ikki yoqlama gorizontal 
strelka qiyofasiga kirgach, agar ustunni kengaytirish kerak bo'lsa 
uni o'ng tomonga, agar ustunni enini qisqartirish lozim bo'lsa chap 
tomonga suriladi.
Формат, Столбец, Ширина buyrug'i yordamida ustun enini 
o'zgartirish mumkin. Excel jadval ustunida o'zgartirishni qo'lda 
bajarishdan tashqari, konkret katakda qiymatni to'liq ifodalanishi 

---

uchun ustun enini avtomatik tarzda sozlash imkonini beradi. Bu 
quyidagicha bajariladi: ustun sarlavhasining o'ng chegarasida 
sichqoncha ko'rsatkichini keltirilib, chap tugmani ikki marta 
chiqqillatish kerak. Kataklarning balandligini o'zgartirish uchun 
ayniy amallar bajariladi.
Форматирование ячеек dialog darchasida Выравнивание, 
Шрифт, Граница, Вид qo'shimchalari yordamida jadvallarning 
sarlavhalarini professional tarzda bezash mumkin. Excelda 
Условное форматирование vositasi paydo bo'ladi. Uning 
yordamida katak yoki blok, diapazoni format (shrift, chegara, rang) 
bilan to'ldirish oson, katakda qabul qilingan qiymatga bog'liq 
ravishda uning formati o'zgaradi. 2. Termin va tushunchalar. 
Kataklarni formatlash, tenglashtirish, shrift, chegara, qiyofa, shartli 
format.