7 - LАBОRАTОRIYA ISHI
Maxsus dasturiy vositalardan foydalanish
Аvtomatlashtirilgan modellash va ko‘rsatkichli optimizatsiya tizimi
(SIАM)
1. Ishni bajarishdan maqsad: SIАM dasturi yordamida namunaviy
dinamik zvenolarni modellashtirish usullarini o‘rganish.
1. SIАM dasturi yordamida modellashtirishni uslubi bilan tanishish.
2. Modelni kiritish rejimini o‘rganish.
3. Blokning kirishiga birlik boshqarish ta‘siri berilganda, uning
chiqishida o‘tkinchi jarayonning xarakterini tadqiqotlash.
4. SIАM dasturining boshqa imkoniyatlarini mustaqil o‘rganish.
2.Ishga oid nazariy tushunchalar
SIАM dasturi dinamik tizimlarning keng sinfini analiz va sintez
qilish sohasidagi ilmiy va muhandislik hisoblarini avtomatlashtirishda
qo‘llaniladi. SIАM dasturi matematik modellarni blok - strukturali forma
ko‘rinishda asoslanishiga moʻljallangan.
SIАM dasturi modeli tushunchasi deganda namunaviy bloklar
majmui va ularni bir biri bilan bog‘langanligi tushuniladi. А blok bilan B
blokni bog‘lash deb, B blokni kirishiga А blokni chiqishini uzatish
tushuniladi. Bu laboratoriya ishida inersiyasiz, aperiodik, tebranuvchi,
differensialovchi va integrallovchi zvenolarni kiritish rejimi o‘rganiladi.
Inersiyasiz zvenoda har bir vaqt momentida chiqish X
chiq
va kirish
X
kir
kattaliklari orasida proporsional bog‘liqlik mavjud:
X
chiq
=k X
kir
bu yerda:
k
– proporsionallik koeffitsiyenti boʻlib, zvenoni kuchaytirish
koeffitsiyenti deb ham ataladi. Inersiyasiz zvenoga kuchlanishni bo‘lishda
ishlatiladigan potensiometr, kuchaytirish rejimida ishlovchi elektron
lampa, richag va boshqalar misol bo‘la oladi. Bu zvenolarning kirishiga
ta‘sir berilganda uning chiqishida bir zumda talabga mos qiymat
o‘rnatiladi.
Tizimni o‘tish funksiyasi asosida tizimning turli ta‘sirlarda oʻtkinchi
jarayonlarni ifodalovchi dinamik xarakteristikalarini hosil qilish mumkin.
Misol tariqasida namunaviy aperiodik zvenoni qurib chiqamiz.
27
Аperiodik zveno birinchi tartibli differensial tenglama bilan
ifodalanadi:
kir
chiq
сhiq
kX
X
dt
dX
T
va operator koʻrinishida quyidagicha ifodalanadi:
kir
chiq
p
X
k
X
T
)
1
(
,
bu yerda
T
zvenoning vaqt doimiysi.
Аperiodik zvenoga misol R-L va R-C konturlar, magnit
kuchaytirgichlar, oʻzgarmas tok generatorlari va boshqalar misol bo‗lishi
mumkin. Masalan R-C konturni koʻrib chiqamiz.
15 - rasm. R-L konturi
R - L konturi kirishiga kuchlanish signalini berganimizda o‘tkinchi
jarayon sodir bo ‘ladi:
iR
U
dt
di
L
iR
U
chiq
kir
Ushbu tenglamani
i
ga nisbatan yechib, quyidagi tenglamani
olamiz:
kir
chiq
chiq
U
U
dt
dU
T
Yoki operator koʻrinishida:
kir
chiq
p
U
U
T
)
1
(
,
bu yerda:
R
L
T
- konturning vaqt doimiysi.
L
Ukir
Uchiq
R
28
Qolgan namunaviy zvenolarning o‘tish funksiyasi va o‘tish
xarakteristikalari quyidagi 4 - jadvalda keltirilgan.
4 - jadval
Dinamik zveno
O‗tish funksiyasi
O‘tkinchi jarayon
xarakteristikasi
Inersiyasiz
K
Аperiodik
)
1
(
p
T
K
Tebranma
)
1
(
1
2
2
1
p
T
p
T
T
K
Differensiallovchi
1
Tp
KTp
Integrallovchi
p
K
29
Do'stlaringiz bilan baham: |