Laboratoriya jumıs №1

Valentlik - antitelonın` antigendi biriktirip alıwshı aktiv oraylar sanı. Ma`selen, IgG - bivalent bolsa, IgM - on valentli.
Affinitet, affinlik (ingl.affinity - beyimlilik) – antitelo parotipi du`zilisinin` antigen epitopi du`zilisine twurı keliw da`rejesi, bunın` esabınan antigen-antitelo birikpesinin` bekkemligi (avidligi) ta`minlenedi.
Avidlik -(lat.aviditos - ashko`zlik) – paratop ha`m epitop arasındag`ı baylanıstın` bekkemligi. Baylanıstın` ku`shi antitelolardın` joqarı affinligi menen belgilenedi.
İmmunoglobulin molekulası N(angl. heavy – awır) dep atalg`an eki awır shınjır (molekulyar massası 55 kD) ha`m L(angl. light – jen`il) dep ju`rgiziletug`ın eki jen`il shınjırdan (molekulyar massasi 23 kD) du`zilgen. Ha`r bir polipeptid shınjır V o`zgeriwshen` (angl. variable – o`zgeriwshen`) ha`m S o`zgermes (angl. constant – turaqlı) bo`limlerden ibarat, elektron mikroskopta forması Y ha`ribin esletedi. fini
Polipeptid shınjır o`zinde 110 aminokislota qaldıg`ın tutıwshı domenlerden du`zilgen. Jen`il shınjır 2 domennen quralg`an bolıp, birewi V bo`liminde, ekinshisi molekulanın` S bo`liminde jaylasqan. Awıp shınjıp bolsa, antitelo klasına qapap 4 yamasa 5 domendan ibarat, birewi molekulanın` V bo`limin, qalg`anları S bo`limin quraydı.
L- ha`m H-shınjırlar C bo`limlerde kovalent birikkan disulfid baylanıslar menen bir-birine baylang`an, o`z gezeginde N shınjırlar ha`m o`z-ara S bo`limde birigip, sharnir, yamasa “jup-jup bolg`an disul`fid baylanıstı ” payda etedi.
IgG proteolitik ferment papain ja`rdeminde gidroliz qılıng`anında, molekula 3 bo`lekke bo`linedi: eki Fab bo`lek (angl. fragment antigen binding – antigendi biriktiriwshi bo`lek) ha`m bir Fs bo`lek (angl. fragment crystallizable – kristallanatug`ın bo`lek). Fab bo`lekler NH2 menen tamamlanıp, immunoglobulin molekulasının` antigen baylaw orayların payda etedi.
Fs bo`lektin` SN2-SN3 domenlerinde komplementti biriktirip alatug`ın (antigen-antitelo birikpesi payda bolg`annan keyin) ha`m keyingi domenlerinde (SOO menen tamamlang`an) kletka membranası retseptorlarına birigetug`ın bo`limler jaylasadı. İmmunoglobulin molekulasının` du`zilisin anıqlag`an R.R.Porter ha`m D.M.Edel`man 1972 jılda Nobel` sıylıg`ı laureatı bolg`an.
Antitelolar quramalı du`zilgen glikoprotein molekulalar bolg`anlıgı ushın o`zide antigen bolıwı mu`mkin. Qarsı zardaplar ja`rdeminde antitelolardın` serologik tu`rleri anıqlanadı. Antitelolar xarakteristikasında u`sh tu`rli: izotipik, allotipik ha`m idiotipik determinantalar parıqlanadı.
İzotoplar, tiykarınan immunoglobulin molekulasının` turaqlı S bo`liminde jaylasqan antigen determinantaları menen anıqlanadı. jen`il shınjırlar eki tu`rdegi izotipten (lyambda ha`m kappa) du`zilgen bolsa, awır shınjırlar 5 tu`rdegi izotiptın` (al`fa, gamma, myu, epsilon, del`ta) biriden
du`zilgen boladı. Awır shınjırlardag`ı izotip tu`rine qarap immunoglobulinler 5 klassqa bo`linedi (A, G, M, E, D). Olar bir-birinen fizikalıq-ximiyalıq ha`m biologiyalıq qa`siyetleri boyınsha parıqlanadı.
İmmunoglobulinlerdin` allotipik tu`rleri, gennin` allel jupları sintez qılatug`ın determinantalar arqalı payda boladı. Ha`r bir plazmatik kletka tek g`ana bir tu`rdegi allotip antitelolar sintez qıladı. Sonday qılıp, allotipler – bir klass antitelolardın` jeke o`zine ta`n genetik belgileri. Bir tu`rge tiyisli haywanlarda ha`r tu`rli allotip antitelolar boladı. Ma`selen, qoyanlarda 30 g`a jaqın immunoglobulin allotipleri barlıg`ı anıqlang`an.
Antitelo molekulasının` V o`zgeriwshen` bo`liminde idiotipik determinantalar jaylasqan, olar antitelolardın` o`zine ta`nligin ta`minleydi. Eger organizmde jan`a idiotipli immunoglobulinler ko`beyse, olarg`a qarsı immun juwap rawajlanıp, organizmde qarsı idiotipik antitelolar payda boladı.
Du`zilisi boyınsha G- ha`m E-immunoglobulinler monomer, IgM-pentamer bolsa, IgA- monomer, dimer ha`m tetramer ko`riniste boladı. Dimer, tetramer ha`m pentamer antitelolarda, monomerler o`z-ara biriktiriwshi polipeptid j-shınjır (ingl. joining – biriktiriwshi) baylam menen birikken.
IgM pentamer bolg`anı ushın en` awır molekula bolıp (900 kD), 10 valentli, yag`ni 10 aktiv antigen tutıwshı orayg`a iye. Organizmde bir valentli antitelolar ha`m ushırap turadı, bunday molekulalardı tolıq bolmag`an antitelo-lar dep ataladı.
Organizmge antigenlar kiritilgenda, olarg`a qarsı birinshi bolıp IgM payda boladı. Ol mug`darı boyınsha zardap immunoglobulinlerinin` 13% in qurayddı. Normal antitelolardın` ko`pshiligi, ma`selen, qan toparların ta`minlewshi izogemagglyutininler sol klass antitelolarına tiyisli. Olar joldas arqalı o`tpeydi, sonın` ushın ha`mlede birinshi bolıp IgM sintez qılına baslaydı.
IgM in vitro Agglyutinaciya, pretsipitatsiya ha`m komplementni biriktiriw reakciyalarına kirisedi, fagotsitozdı ku`sheytiredi.
IgG zardob immunoglobulinlerdin` 80% in qwraydı. Solardan 48% toqıma suyıqlıg`ında ushıraydı. Jas o`tiwi menen olardın` mug`darı artıp baradı. Eger 10–14 jaslı balalarda 10 g/l a`tirapında bolsa, 75 jaslı adamlarda 12 g/l di quraydı. Payda bolg`an IgG organizmda bir aydan artıq waqıtqa deyin parchalanbay aylanıp ju`redi. Olar, tiykarınan, bawırda, makrofag ha`m isiniw oshaqlarında fermentler ta`sirinde parshalanadı. IgG, timusqa tiyisli bolg`an antigenlerga (bakteriya ekzotoksinleri, viruslar) qarsı islep shıg`arıladı. Olar gumoral immun juwaptın` tiykarg`ı faktorı esaplanadı, sonın` ushın affiniteti juda` joqarı bolıp, joldas arqalı anadan balag`a o`te alıw qa`siyetine iye. Bala tuwılg`annan son` ana immunoglobulinlerinin` mug`darı 3–4 ayg`a deyiyn to`menlep baradı, keyin bola organizminin` o`zi IgG nı sintez ete baslap, bala 7 jasqa jetkende belgili ko`rsetkishke shıg`adı.
IgG antitelolar N-shınjırdın` antigenlik parqına ko`re IgG1, IgG2, IgG3, IgG4 subklaslarg`a bo`linedi, olar bir-birinen du`zilisi ha`m wazıypaları menen parıq qıladı. Eki tu`rdegi IgA bar: IgA-zardap ha`m sIgA-cekretor immunoglobulinler, olar bir-birinen fizikalıq-ximiyalıq qa`siyetleri ha`m atqaratug`ın wazıypalarına qarap parıqlanadı.
IgA nın` monomer formaları qan zardabında, dimer ha`m trimer formaları bolsa, organizm sekretlarında ushıraydı. Zardaptag`ı IgA mug`darı 16%ti quraydı. Organizm sekretlarındag`ı mug`darı bolsa ha`r tu`rli. Anadan balag`a tiykarınan su`t arqalı o`tedi. IgA nın` mug`darı bala 8–10 jasqa tolg`anda g`ana belgili ko`rsetkishke jatadı. IgA organizmda talaq, limfa tu`yinleri ha`m silekey qabatlardın` plazmatik kletkaları ta`repinen sintez qılınadı.
Zardap IgA, epitelial kletkalar arqalı o`tip atırg`anda, ol jerde sintez qılıng`an sekretor komponentti biriktirip aladı. Sekretor komponent molekulyar massasi 71 kD keletug`ın beta-globulinlardan du`zilgen. Bul faktor antitelo molekulasın, silekey qabat sekretlarındag`ı ko`p fermentlerdi ning parshalawshı ta`sirinen qorg`ay aladı. Sekretor IgA jergilikli immunitetke juwap berip, ko`z, qın, asqazan-ishek ha`m dem alıw jolları silekey qabatı epitelial kletkaların bakteriya viruslardan qorg`aydı. Bundan basqa, sekretor IgA agregat jag`dayda komplementti
qosımsha jol arqalı aktivlestiredi. jergilikli fagotsitlar aktivligin asıradı. Zardap IgA ha`m bakteritsid qa`siyetke iye, ol qang`a tu`sken mikrob ha`m olardın` patogen faktorların joq etedi.
IgD B-limfotsit retseptorları wazıypasın atqaradı. Qandag`ı IgD wazıypaları tolıq u`yrenilmegen, biraq ma`lim bir autoimmun kesellikler ha`m ha`mledarlıqqta olardın` mug`darının` ko`beyiwi gu`zetilgen. IgD zardaptag`ı beloktın` 0,2% (shama menen 0.03 g/l)di quraydı.
IgE – reaginlar. Normada qan zardabında juda` kem mug`darda (0,01%) boladı. Olar bronxial ha`m peritoneal limfa tu`yinleri, asqazan-ishek jolı, silekey qabatlarının` plazmatik kletkaları ta`repinen sintez qılınadı. IgE anafilaktik(allergik) reakciyalarda qatnasıp, kletkalarg`a birigip alıw (tsitofillik) qa`siyetke iye bolganı ushın onı reaginler dep ju`ritilgen. IgE joldas arqalı o`te almaydı, semiz kletkalar ha`m bazofillerge Fc bo`limleri menen birigedi. Ko`pshilik atopik kesellikler (anafilaktik shok, bronxial astma, pollinozlar ha`m basqalar) patogenezinde onın` a`hmieti u`lken.
Antitelolardı plazmatik kletkalar sintez qıladı. İmmunoglobulinler biosintezi belok sintezinaen parıq qılmaydı, biraq bul protsesstin` o`zine ta`n qasiyeti bar. Bunda bir peptid sintezi, eki yamasa onnan artıq genler ta`repinen qadag`alanadı.
Antitelo biosintezi to`mendegi ko`riniste keshedi: immunoglobulinlerdin` jen`il ha`m awır shınjırların sintez etiwshi genler ha`r tu`rdegi xromosomalarda jaylasqan. Sonın` ushın bir neshe poliribosomalarda sintez qılıng`an L- ha`m H-shınjırlar endoplazmatik retikulumg`a immunoglobulindi jıynaw ushın alıp kelinedi. Keyingi basqıshta molekula Gol`dji apparatına jiberiledi, ol jerde immunoglobulinge uglevod komponentleri qosıladı (SN3 domenge) ha`m sonın` menen immunoglobulinlerdin` jıynalıwı tamamlanadı.