Laboratoriya jumıs №1

İnterferonlar (İF). Adam organizmin viruslardan, interferon dep atalg`an belok tabiatlı zatlar qorg`aydı. Bul beloklar 1957 jılı L.Ayzeks ha`m İ.Lindenmanlar ta`repinen anıqlang`an. Molekulyar awırlıg`ı 20–30 kilodal`ton nukleaza, lipaza ta`sirine ha`m rNtın` o`zgeriwine shıdamlı, biraq proteolitik fermentler esaplang`an tripsin ha`m pepsinlerge ta`sirshen`. İnterferon limfotsit, makrofag, limfa tu`yinleri kletkalarında sintez qılınadı ha`m tu`rge ta`n boladı, yamasa adamlarda sintez qılıng`an interferon tek g`ana adamlardı, hayvonlarda sintez qılıng`an interferon tek g`ana haywanlardı qorg`ay aladı. Adam interferoni u`sh tu`rge bo`linedi: “al`fa”, “beta”, “gamma”. Al`fa-interferondı (leykotsitar), tiykarınan, makrofaglar, beta-interferondı (fibroblast) biriktiriwshi toqıma kletkaları, gamma-interferondı, tiykarınan, T-limfotsitler sintez qıladı.
İnterferon virus, bakteriya, a`piwayılılar, endotoksin, zammarıq ha`m o`simlik ekstraktları, jasalma birikpe, anatoksin, gamma ha`m ul`trafiolet nurları, tu`rli da`riler (vitamin, gormon, antibiotikler) ha`m basqa faktorlar ta`sirinde islep shıg`arıladı.
İnterferon virus replikatsiyasın toxtatadı, xlamidiya, rikketsiya, bakteriya, zammarıq, a`piwayılılar, o`spe kletkalarının` o`siwi ha`m ko`beyiwine tosqınlıq etedi.
İmmun sistemag`a baylanıslı kesellikler
İmmun dizimnin` jetispewshiligi organizmnın` jat antigenlarge tuwrı ta`sir ko`rsete almaslıg`ına alıp keledi. İmmunjetispewshilik (İJ), immun juwap buwınlarının` bir yamas bir neshe jayda buzılıwı esabına normal immun jag`daydın` o`zgeriwin bildiredi.
Kletka membranasındag`ı tuwma anomaliyalar ha`m birlemshi İJ lerge sebeb boladı.
Birlemshi İJ ler xarakteristikası: 1) fagotsitler jetispewshiligi; 2) komplement dizimnin` jetispewshiligi; 3) kletkalaq immunitet jetispewshiligi; 4) gumoral immunitet tjetispewshiligi; 5) gumoral, kletkalıq immunitet jetispewshiligi.
Organizmde fagotsitoz wazıypasın makrofaglar ha`m polimorf o`zekli leykotsitler (neytrofil, bazofil ha`m eozinofillar) atqaradı. Kletkalardın` bakteritsid aktivliginin` buzılıwı na`tijesinde bolsa awır kesellik ju`zege kelip, ishki ag`zalarda ha`m abstsessler rawajlanadı.
Balalarda ushıraytug`ın sozılmalı granulematoz fagotsitar dizimnin` tuwma buzılıwları bolıp, bunda, shartli-patogen mikroorganizmler sebebli ju`zege kelgen yirin`li-granulematoz isiniw oshaqları juda qıyın pitedi.
Balalar, tiykarınan, birinshi jıldın` yarmınan, yag`ni ana immunoglobulinleri kemeygenen son` piogen infektsiyalarg`a ta`sirshen` bolıp qaladı. Tuwma agammaglobulinemiya menen tuwg`ılg`an balalarda kon`yunktivit, otit, pnevmaniya, abstsess, asqazan-ishek jollarının` infektsiyaları ko`p ushıraydi, lekin organizm kletkalıq immunitettin` normal islewi esabına, virus ha`m zammarıq infektsiyalarına ta`sirshen` bolmaydı.
Tuwma İJ ler ataksiya-teleangiektaziya menen birge keshetug`ın autosom-retsessiv immunologik jetispewshilik (Lui-Bar sindromı). Bunda awır o`zgerisler: ataksiya, ha`reket buzılıwları, teri teleangiektaziyası, kon`yunktivitler, aqliy jetispewshilik, buyrek u`sti ha`m jınıslıq bezler iskerliginin` izden shıg`ıwı, neonatal dawirden baslap retsidiv ko`riniste keshetug`ın infektsiyalar gu`zetiledi Viskot-Oldrich sindromı ha`m sonday kesellikler qatarına kiredi, bunda immunologik jetispewshilik ekzema ha`m trombotsitopeniya menen birge gu`zetiledi.
Lui-Bar ha`m Viskot-Oldrich sindromlarının` a wır birlesken immunologik jetispewshilik (OBİE) dep ha`m ataladı. Balalar bakteriya, virus ha`m zammarıqlar qozg`atatug`ın kesellikler menen ko`birek kesellenedi. Solardan pnevmaniya , o`kpe abstsessi, septitsemiya ha`m enteritke uqsag`an kesellikler tez-tez ushırap turadı ha`m awır keshedi, rawajlanıp barıp, bolalardın` bir jasqa jetpey nabıt bolıwına sebeb boladı.
Dawalawdın` ulıwma jo`nelisi, bunday nawqaslarg`a infektsiya tu`spewi kerek, sebebi nwkas balalarda antibiotikoterapiya effekti juda` to`men bolıp, endogen infektsiyanı ju`zege keltirip shıg`aradı. Ma`selen, fermentler jetispewshiliginde fermentoterapiya qılınadı, timus aplaziyasida organizmge timotsitler, timusning epitelial kletkaları ha`m gormonal faktorları kirigiziledi. Agammaglobulinemiya keselliginde organizmge tayyor gammaglobulinler jiberip turiıladı.
Ekilemshi yamasa tirishilik dawamında arttırılg`an immun dizimge baylanıslı bolg`an kesellikler xarakteristikası: 1) autoimmun kesellikler; 2) allergik kesellikler; 3) limfoproliferativ ha`m basqa qawipli o`speler: 4) juqpalı kesellikler (sonın` ishinen AİJS); 5) asqazan-ishek jolı, qan, teri, bez, ju`rek-tamır sistemaları, biriktiriwshi toqıma, sidik-jınısıy jolı, qulaq, tamaq, murınnın` o`tkir ha`m sozılmalı kesellikleri, xirurgiyalıq, stomatologiyalıq kesellikler ha`m ku`yiw; 6) da`riler esabınan rawajlanatug`ın immunosupressiya; 7) normal ha`m awırlasqan ha`mledarlıq o; 8) kekselik; 9) ekologik faktorlar ta`siri (nurlanıw, vibratsiya, sanaat za`herleri, pestitsidler, geografik-klimat jag`dayı ha`m basqalar); 10) belok, vitamin, mikroelementlerdin` organizmde jetispewshiligi; 11) nerv sistemasının` buzılıwlı ha`m basqalar.
Organizmnin` o`zgergen yamasa o`zgermegen o`z toqımalarına qarsı rawajlanatug`ın immunologiyalıq protsess autoimmun reaktsiya dep ataladı. Bunda antitela, sensibilizatsiya qılıng`an limfotsitler ha`m olardın` o`nimleri, antigen-antitela birikpeleri toqımalarg`a ta`sir qılıp, olardı jaraqatlaydı.
Patologik protsess rawajlang`an jayına qarap, autoimmun keselliklerdi ag`zag`a arnawlı, ag`zag`a arnawlı bolmag`an ha`m aralıq tu`rleri boladı. . Ag`zag`a-arnawlı formasına diabettin` I-tu`ri, tireoidit, glomerulonefrit ha`m uveittin` ma`lim tu`rleri mısal bola aladı.
Mikroorganizmler immun sistemag`a ta`sir qılıwı mu`mkin. Ma`selnn, arttırılg`an immunjetispewshilik sindromı (AİJS) virusı (angl. AIDS - asguired immundeficiensy syndrom) tiykarınan T-limfotsitlarge ta`sir qılıp, T-xelperlerdi jaraqatlaydı. T-xelperler immun sistemanın` orylıq kletkası bolg`anı ushın, AİJS keselliginde ha`m kletkalıq, ha`m gumoral qorg`aw sisteması buzıladı. Bundan tashqari, immuntanqislik holatlarida shartli-patogen mikroblar opportunistik infektsiyalarni yuzaga keltiradi. Ma`selen, gumoral immunitet to`menlegende, stafilokokk, streptokokk, ishek tayaqshasına uqsag`an bakteriyalar qozg`atatug`ın infektsiyalar ko`beyse, immunitetin` T-buwını to`menlegende tiykarınan, virus infektsiyaları (gerpes, tsitomegalovirus), kandidoz, mikobakterioz kesellikleri rawajlanadı.
Ekilemshi immun jetispewshilik keselliklerin emlew qazirgi waqıtta 5 tiykarg`ı jo`neliste alıp barıladı:
1) immun sistemanın` gormon ha`m mediatorları menen emlew (timustın` gormonal faktorları, mielopeptidler, interferon, interleykin, immunoglobulin ha`m basqalar). Qazirgi waqıtta timustın` to`mendegi belokları (timozin, timpoetin, timostimulin, timulin, taktivin, timogen, timalin, immunomodulin ha`m basqalar) İJ jag`dayların emlewde ken` qollanılmaqta;
2) farmokologik da`riler menen emlew. Tabiiy immunostimulyatorlar (vaktsina, endotoksin, nuklein kislotaları, pirogenal, bronxomunal, İRS-19 ha`m basqalar), jasalma preparatlar (levamizol, diutsifon, polianionlar, izoprinozin, tsiklosporin-A ha`m basqalar), zat almasıw kofaktorları (A, S, E ha`m basqa topar vitaminleri), tabiiy metabolitlerdi qollaw;
3) immun injeneriyası (ha`mlenin` bawır kletkaları, ko`mik, timusg`a uqsag`an immun dizimi ag`za ha`m toqımaları ko`shirip o`tkeriw);
4) sorbtsiya usılları: gemosorbtsiya, affin-sorbtsiya, za`ha`r, antigen ha`m antitelolardı uslap qalıw ushın immunosorbtsiya, splenosorbtsiya;
5) fizik usıl menen immuntiklew: lazer, ul`trabinafsha nurları, elektromagnit ta`siri, ignarefleksoterapiya ha`m basqalar;
6) organizmdi shınıqtırıw ha`m sport penen shug`ıllanıw.