Laboratoriya jumisi №1: «predmet tarawiniń analizi hám programmaliq ta'miynat islep shiǵiw máselesiniń qoyiliwi»

Suwret. 11. 1. Joybar túrin tańlaw áynegi
Saylanǵan jantasıwǵa qaray, sortıgator úlgitoridagi Sortıgatorning model wákilxanalarınıń túrli paketleri kórsetiw etiledi. Hár bir usınıw paketi biz jaratatuǵın modeller hám kesteler elementlerin óz ishine aladı. Aqılǵa say jantasıw bizge modeldiń tómendegi prezentaciyaların usınıs etedi:
- jumıs kózqarasınan - sistema talapların usınıwdan paydalanıw, sistema qılıw kerekligini xarakteristikalaydı ;
- logikalıq kórinisi - sistemanıń logikalıq wákili, sistema qanday qurılısı kerek;
- komponentlerdi kóriw - ámelge asırıw prezentaciyası, programmalıq strukturalıq bólimler ortasındaǵı munasábetlerdi xarakteristikalaydı ;
- Jaylastırıw kórinisleri - jaylastırıwdı jaylastırıw, apparat elementleri, apparatlar hám programmalıq strukturalıq bólimler hám komponentlerdi jaylastırıwdı xarakteristikalaydı.
Suwret. 11. 2. Tiykarǵı staruml áynegi
Paydalanıw shártleri variant. Sistemanıń minez-qulqı (ámelge asıratuǵın funktsiyalar ) funktsional modelden (islerdi, sistemalı predmetlerden paydalanıw ), sistemalı ortalıqtan paydalanıw (aktyorlar, aktyorlardan paydalanıw ) hám olar ortasındaǵı baylanıslar. Paydalanıw múmkinshilikleri forması Bul diagramma aktyorlar ortasındaǵı munasábetler hám paydalanıw variantları ortasında baylanıslı bolǵan munasábetler.
Bul diagramma menen siz:
- sistema dizaynining dáslepki basqıshlarında simulyatsiya etilgen temanı shegaralar hám kontekstin anıqlaw ;
- proektlestiriwtirilgan sistemanıń funktsional minez-qulqı ushın ulıwma talaplardı qáliplestiriw;
- logikalıq hám fizikalıq modeller kórinisindegi keyingi tolıq maǵlıwmatlardı ámelge asırıw ushın sistemanıń derekli-ni jaratıw modelin islep shıǵıw ;
- Sistema óndiriwshileriniń óz klientleri hám paydalanıwshılar menen óz-ara tásiri ushın túp hújjetlerdi tayarlań. Paydalanıw variantları diagramması (Predatentents) bul aktyorlar yamasa preparatlar, uchavtlar arasındaǵı baylanıslar - bul munasábetlerdiń basqa turi bolıp tabıladı.
Aktyor (aktyorlıq, aktyor ) hár qanday ob'ekt, sırtqı sistema modeli menen óz-ara baylanısda bolǵan hár qanday ob'ekt dep ataladı. Bul shaxs, texnikalıq apparat, programma yamasa basqa qandayda bir sistema, óndiriwshi anıqlanǵanda eliklew sistemasına tásir kórsetiw dáregi retinde xızmet etetuǵın basqa sistema bolıwı múmkin.
Paydalanıw variantları diagrammalarında aktyor onıń atı jazılǵan kishkene er adam formasında suwretlengen (11. 3-súwret).

Suwret. 11. 3. aktiv duch
Aktyor málim nátiyjege jetiwi ushın sistema tárepinen atqarılatuǵın háreketler (sonday-aq ) hárekettiń izbe-izligi (sonday-aq variantlar ) kompleksinen paydalanıw.
Hár bir paydalanıwdıń hár bir usılı, eger ol mudamı basqa paydalanıw variant menen birgelikte ámelge asırılsa, bul, itimal, bul eki yamasa olar qosıw yamasa keńeyiw munasábeti menen baylanıslı bolǵan zat bolıp tabıladı keyin talqılaw etiledi. Aktyor prederatsiyaning atqarılıwı tawsılǵanına qanday da nátiyjeni alıwı kerek. Mısalı, sistemada birpara ózgerisler júz beredi: jańa maǵlıwmatlar payda boladı, minez-qulqlar ózgeredi.
Hár bir paydalanıwdıń hár bir versiyası Sistemanı jańa tayarlıq jaǵdayına ótkeriw arqalı tayın processni xarakteristikalaydı. Paydalanıw variantı toqtatilmaydi - onı basınan aqırıǵa shekem atqarılıwı kerek. Bir timzozni tamamlaǵannan keyin, basqa hár qanday paydalanıw variantın baslaw múmkin (I. E., bul diagramma proceduranı, tek múmkin bolǵan preklar kompleksin kórsetpeydi).
Terme, sistema ne etip atırǵanın xarakteristikalaydı, lekin bul qanday ámelge asıriladı. Aldınan sızılǵan keste ellips formasında suwretlengen. Preparatning atı bir neshe sóz hám tinish belgilerinen ibarat bolıwı múmkin (qalın ishek bunnan tısqarı ), qaǵıyda jol menende, atı sóz dizbegi yamasa fe'lning ańlatpası retinde saylanadı (11. 4-súwret).


Súwret. 11. 4. variantlardan paydalanıń
Informaciya sistemaların proektlestiriwdiń eń zárúrli (hám qımbat ) basqıshlarınan biri bul sistemaǵa qoyılatuǵın talaplardı anıqlaw basqıshı esaplanadı. Eger Informaciya sistemasın islep shıǵıwshılardıń talaplarına qaray tuwrı anıqlanmasa, nátiyjede klient ol kutgan barlıq sistemaǵa kiriwi múmkin.
Preparatlar hám aktyorlardı simulyatsiya qılıw bizge sistemaǵa qoyılatuǵın talaplardı jaqsılaw túsiniwge járdem beredi hám olardı Múddet degi kesteni kórsetiw hám talqılawdan paydalanǵan halda klient menen muwapıqlastıradı. Preparatlar hám aktyorlar sistema talaplarınıń sáwlelendiriwi, olar keleshektegi sistemadan kim paydalanadiganligini kórsetedi.
Mısaldı kórip shıǵayıq. " Oqıtıwshınıń avtomatlastırılgan jumıs jayi" ni islep shıǵıw talap etiledi. Komplekstiń wazıypası tómendegi ayrıqshalıqlardı támiyinlewdi óz ishine aladı :
- Laboratoriya jumıslarınıń grafikasın dúziw hám redaktorlaw ;
- studentler tárepinen laboratoriya jumısların tabıslı hám áwmetsiz urınıslar kirgiziw;
- RG, kurs hám joybarlar temaların kórsetiń;
- Bólim bóliminde ámeldegi kórsetkishni gúzetip barıń,
Kurs (kafedra basqarıwshıı ushın ) hám professor -oqıtıwshılar (dekan tili ushın );
- Laboratoriya klassları hám lekciyalarında ótkerip jiberiw;
- " Dekanat" avtomatlastırılgan sistemasınan gruppalardıń dizimi.
wazıypanı qáliplestiriwdi analiz etkenden keyin, biz tómendegi aktyorlardı ajıratıw paydalı bolıwınan juwmaq etemiz:
- oqıtıwshı - oqıtıwshı, etakchi ámeliy shınıǵıwlar hám laboratoriya ;
- oqıtıwshı - lekciya oqıtıwshı ;
- Basshı basshılar, dekanlar ;
- járdemshi - sistemaǵa maǵlıwmatlardı kirgiziw ushın juwapker bolıp tabıladı;
- " Deanat" - " Deanat" avtomatlastırılgan sisteması xızmeti.
Este tutingki, aktyor bul rolning anıq wákili emes. Mısalı, túrli waqıtlarda kafedra basqarıwshıı oqıtıwshı retinde, etakchi ámeliy shınıǵıwlar yamasa basshılar oqıtıwshı retinde shaqırıq etiwi múmkin.
Endi dizimge alınǵan funktsional talaplar tiykarında paydalanıw variantın saylań :
- laboratoriya jumısı grafikası menen islew;
- ortasha islew;
- RGP, kurs jumısları hám joybarlarınıń temaların kórsetedi;
- Lekciyalar jurtı ;
- Laboratoriyaǵa keliw. ISHLAB CHIQARISH;
- gruppalardıń dizimlerin júklep alıw ;
- laboratoriya jumısların jaratıw ;
- RGG, kurs jumısları hám joybarlardı jaratıw ;
- esabat esabatları hám keliw.
Munasábet
UML-dagi model elementleri ortasında baylanıs hám munasábetler diagrammalarda suwretlengen munasábetler járdeminde suwretlengen.
Baylanıs (munasábetler) - bul jeke úlgi elementler ortasındaǵı semantik jalǵanıw.
Paydalanıw múmkinshilikleri kestesiniń aktyorları hám predmetleri ortasında ámeldegi shaxslar yamasa paydalanıw múmkinshilikleri bir-birleri menen óz-ara baylanısda bolıwın kórsetetuǵın munasábetler bar. Aktyorlar bir neshe mısallar hám ózleri menen, sonıń menen birge, aldınǵı túrdegi munasábetler menen baylanıslı bolıwı múmkin.
Hámmesi bolıp, kestelerde tómendegi munasábetler túrleri joiz bolıp tabıladı:
- ulıwmalastırıw (ulıwmalastırıw munasábetleri) - eki aktyor yamasa eki kisiniń óz-ara munasábetleri;
- Awqam (awqam munasábetleri) - aktyor hám paydalanıw variantları ortasındaǵı koefficient;
- qosıw (munasábetlerdi óz ishine alıw ) - paydalanıw variantları ortasındaǵı munasábetler;
- keńeytpeler (munasábetlerdi keńeytiw) - paydalanıw variantları ortasındaǵı munasábetler.
Awqam - bul basqa ob'ekt menen baylanıslı bolǵan qandayda bir usılda ekenligin kórsetetuǵın strukturalıq munasábet. Bul túrdegi munasábet tekǵana prekstentlarning kesteinde, bálki basqa kestelerde de qollanıladı. Assotsiatsion munasábetler jóneltiriliwi múmkin. Bunday halda, baylanıs baǵdarı ǵayratkor (aktyor yamasa sistema rawajlanıp atırǵanı ) kórsetilgen. Mısalı, eger munasábet aktyordan tártipte jóneltirilgen bolsa, bul aktyor printsientning atqarılıwın baslaydı.
Birlestiriwtiriw - bul ulıwma mánis jáne onıń ayriqsha tımsalı ortasındaǵı munasábetler. Diagrammada ulıwmalastırıw, strelka o'qimagan úshmúyeshlik menen jaramsız úshmúyeshlik menen jaramsız túrde jaramsız dep tabıladı. Mánisi, bul munasábet oopda " ata-ana" munasábetlerge júdá uqsas.
Strukturalıqlaw hám keńeytiw munasábetleri Paydalanıw variantları tárepinen isletilingen qosımsha maǵlıwmatlar menen baylanıslı.
Model elementleriniń xarakteristikası ushın kóbirek tolıq (ismdan kóbirek) ushın tómendegi jantasıwlardan paydalanıw múmkin:
- qısqa tekst xarakteristikası (hújjetler salasında );
Tiyisli diagrammalar (kontekst menyusı Diagrammanı qosıw - bul modeldiń anıq elementin tolıqlaw xarakteristikalaytuǵın diagrammalar (mısalı, málim bir paydalanıw variantında háreket algoritmı );
- Qosımshalar (qosımshalar ) - qosımsha etilgen hújjetler (mısalı, *. shıdam xarakteristikalaytuǵın ).
Paydalanıw múmkinshilikleri kestesiniń elementlerin xarakteristikalaw ushın kóbinese tómendegilerden paydalanıń :
- izbe-izlik hám sherikliktiń sxemaları ;
- investitsiya etilgen hújjetler - stsenariylerden paydalanıw.
Skriptler waqıyalar tekst xarakteristikaına qollanıladı. Ilajlar aǵımı - bul tekst formasında aktyorlardıń háreketleri hám háreketsiz sistemanıń minez-qulqların suwretleytuǵın arnawlı bir háreketlerdiń izbe-izligi.
Ádetde, ilajlar tábiy tilde kórsetilgen háreketler izbe-izligi formasında belgilengenler etiledi (geyde psevdocod isletiledi). Hár bir stsenariy waqıyalar tiykarǵı aǵımınıń xarakteristikası, onıń variantları hám bólek aǵımınan ibarat. Tiykarǵı waqıya aǵımı júzege kelgen hádiyselerdiń kutilgan variantın xarakteristikalaydı (mısalı, barlıq maǵlıwmatlar tuwrı bolıp shıqtı, fayllar tabılǵan, server degi bos jay etarli edi).
Alternativ aǵıslar ádetiy aǵımnan iyiwdiń hár qıylı variantların (mısalı, formada, formada ) yamasa qálegen qádemler, qosımsha bahalardı tańlaw (bahaǵa qosımsha túrde ónimler rolin tańlaw ). Ayrıqsha aǵıs qáteler júz bergende sistemanıń minez-qulqların kórsetedi. Eger waqıyalar aǵımınıń xarakteristikası júdá kóp jay talap qilsa, ol bayqaǵıshlıqtı joǵatadı. Bunday jaǵdaylarda tómendegi usıllardan paydalanıladı.
Eger ilajdıń bir bólegi bir neshe paydalanıw múmkinshiliklerinde tákirarlansa, bul bólim bólek paydalanıw variantında ámelge asıriladı. Bul bólekti alıp taslaǵan uchastkaları " óz ishine" kiredi ". Tariyp aldınǵı bólektiń bir bólegi basqa bir printsientda ekenligin óz ishine aladı.
Ilajlar aǵımınıń qálegen sharalar bólek prezentsiyaga alıp shıǵilıwı múmkin. Keyin bul jańa princip túp nusqasın " keńeytiredi" etedi. Túp aǵımdıń xarakteristikaında keńeytiw noqatı belgilengen jay - keńeytiw ushın aldınǵı jay " bolıwı" múmkin bolǵan jay " bolıwı" múmkin bolǵan jay " Preparat" dıń keńeyiwi múmkin bolǵan jay, olar qaysı keńeyiw qábiletine baylanıslılıǵın kórsetedi. Rawajlanıw
Paydalanıw múmkinshiliklerin jaratılıwma kirisiw ushın. Jumıstı kóriw papkasın keńeytiriń hám eki ret basıw járdeminde tiykarǵı diagrammanı oching. Sonı este tutingki, ásbaplar panelinde paydalanıw múmkinshiliklerin jaratıw ushın qurallar ámeldegi (11. 5-súwret):
- aktyor - jańa aktyorlardı jaratıw ;
- Awqam hám awqam awqamları hám baǵdarı birlespeleri hám baǵdarı ;
- ulıwmalastırıw - ulıwmalastırıw ;
- qosıw hám keńeytiw
- sistema shegarası - sistema shegaralarınıń kórsetkishi

Súwret. 11. 5. Isten paydalanıw kesteleri menen islew ushın ásbaplar paneli

Paydalanıw múmkinshilikleri kestesiniń úlgisi suwretde kórsetilgen.

Súwret. 11. 6. " Sanct oqıtıwshıları" den paydalanıwdıń kestesi

" Laboratoriya jumıs kestesi menen islew" ushın ssenariyning bólekleniwi.
1. Paydalanıwshı ıntızamdı tańlaydı.
2. Sistema saylanǵan tema boyınsha barlıq laboratoriya jumısların aparıw múddeti hám múddeti dawamında belgilengen tártipti kórsetedi.
3. Keńeytiw noqatı " laboratoriya jumısları menen islew".
4. Paydalanıwshı " Keyin basıp qaytıw" ni basadı.
5. Sistema ıntızam menen islew ekranı kórsetedi.
6. " Laboratoriya menen islew" noqatında " Laboratoriya jumısların beriw" hám " Laboratoriya jumısların beriw" hám " Laboratoriya jumısların beriw" hám " Laboratoriya jumısların beriw" ni isletiw variantları
Olardıń stsenariylerinde kórsetiliwi kerek bolǵan jumıslar " isleydi.
7. " Laboratoriya jumısları menen islew".
8. Laboratoriya jumısların beriw múddeti - waqıt o'qida tórtmuyushler formasında kórsetilgen.
9. Paydalanıwshı jetkizip beriwdiń aqırǵı múddetin sáwlelendiriwshi tórtmuyushning múyeshlerinen birin tartadı.
10. Laboratoriya jumısların kestede ótkergen múddetnoma.

11. Sistema ıntızam menen islew ekranı kórsetedi.

12. Paydalanıwshı " Laboratoretlar grafi" ni tańlaydı.

individual wazıypalar

Izertlew tema muwapıq wazıypanı ámelge asırıw. esabat óz ishine alıwı kerek:
- Bir yamasa individual temasında paydalanıw variantları kóbirek kestesi;
- tekst bayanı yamasa Pseudocode (tiykarǵı, alternativ hám arnawlı waqıyalar ) formasında paydalanıw ushın eki yamasa úsh variantları stsenariyleri;
- 2-3 aktyorlar ;
- 8-10 paydalanıw múmkinshilikleri;
- Bul kirgiziw, keńeytiw, ulıwmalastırıw munasábetlerdi paydalanıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
qadaǵalaw ushın sorawlar
1. visual modellestiriw ne dep ataladı?
2. modeli ne?
3. dizimi tiykarǵı UML diyagramları.
4. staruml ne?
5.paydalanıw diagrammalar ne Qosımsha?
LABORATORIYA JUMISI 6.

UML. Klass DIAGRAMMASI

Jumıstıń maqseti
Saylanǵan sheshimdiń dúzilisin xarakteristikalaw ushın klass diagrammasın qollań. Klass diagrammasın dúziw imkaniyatın beretuǵın qurallar menen tanısıń.
Teoriyalıq maǵlıwmatlar
Eskertip ótemiz, Ratsional jantasıw bizge tómendegi model kórinislerin usınıs etedi:
− Use Case view - sistema talapların usınıw, sistema ne etiwi kerekligini xarakteristikalaydı ;
- Logikalıq kórinis - sistemanıń logikalıq kórinisi, sistemanı qanday qurıw kerekligini xarakteristikalaydı;
− Component view — ámelge asırıw kórinisi, programmalıq támiynat komponentleri ortasındaǵı baylanıslılıqtı xarakteristikalaydı ;
− Jaylastırıw kórinisi - Ornatıw kórinisi apparat elementleri, apparatlar hám programmalıq támiynat komponentleri hám de komponentlerdiń jaylasıwın xarakteristikalaydı.
Sistemanıń logikalıq suwretiniń tiykarǵı diagramması klass diagramması (9. 1-súwret).
Hár bir sistema ushın bir neshe klass diagrammaların qurıw múmkin. Mısalı, rawajlanıwdıń túrli basqıshlarında siz kerekli detalning diagrammaların qurıwıńız múmkin: dáslepki basqıshda operatsiyalar hám atributlardı islep chiqmasdan, klasslar quramın belgileń hám keyin isletilingen klasslardı tolıq xarakteristikalang. UML jazıwı qosımsha maǵlıwmatlardı (abstrakt operatsiyalar hám klasslar, stereotipler, statikalıq usıllar, tolıq interfeysler, parametrlestirilgen klasslar ) kórsetiw ushın keń múmkinshiliklerdi beredi. Usınıń menen birge, basqa klasslar klass komponentleri retinde háreket etiwleri múmkin bolǵan assotsiatsiyalar hám olardıń ayriqsha qásiyetleri, mısalı, jıynaw munasábeti ushın grafik suwretlerden paydalanıw múmkin.
Klass diagramması - bul grafikdıń bir túri bolıp, onıń úshleri " klassifikator" tipidagi elementler bolıp, olar hár túrlı túrdegi strukturalıq munasábetler menen baylanısqan.
ny. Klass diagramması interfeysler, paketler, munasábetler hám ob'ektlerdi de óz ishine alıwı múmkin.
Klass diagramması proektlestiriwtirilayotgan sistemanıń statikalıq strukturalıq modelin kórsetedi. Sol sebepli klass diagramması sistemanıń logikalıq modeliniń waqıtqa baylanıslı bolmaǵan bunday strukturalıq munasábetleriniń grafik suwreti dep esaplanadı.

Súwret. 9. 1. Logikalıq kórinis hám klass diagramması

Klass diagrammasınıń tiykarǵı elementleri
Klass basqa klasslar ob'ektleri menen birdey dúzılıwǵa, minez-qulqlarǵa hám munasábetlerge iye bolǵan ob'ektler kompleksine shaqırıq qılıw ushın isletiledi.
Grafik tárepten klass tórtmuyushler formasında suwretlengen, onı qosımsha túrde gorizontal sızıqlar boyınsha bólimlerge bolıw múmkin. Bul bólimler klass atınıń, atributlardı (maǵlıwmatlar aǵzaları ) hám operatsiyalardı (usıllar yamasa aǵza funktsiyaların ) belgileydi.
Klass belgilewdiń májburiy elementi onıń nomi bolıp tabıladı. Diagrammanı islep shıǵıwdıń dáslepki basqıshlarında bólek klasslar tek tiyisli klass atı kórsetilgen ápiwayı tórtmuyushler menen kórsetiliwi múmkin. Diagrammanıń bólek komponentleri islep chiqilgach, klass xarakteristikaları atributlar hám operatsiyalar menen toldırıladı.
Jumıs procesi
StarUML de sabaqlar menen islew
Klass sxemasına jańa klass qosıw ushın ásbaplar panelindegi " Klass" ásbapınan paydalanıń (9. 2- súwret). Klass atı kem ushraytuǵın bolıwı kerek.

Súwret. 9. 2. Ásbaplar paneliniń fragmenti. Klass quralı

Itibar beriń, barlıq jaratılǵan klasslar sáykes keletuǵın model kórinisine qosıladı (9. 3-súwret). Eger siz diagrammadan sinfni alıp taslasangiz, ol model xarakteristikaında qaladı. Bul sizdi sol nomdagi sinfni qayta jaratılıwma jol qoymaydı - " At qarama-qarsılıqi" qátesi payda boladı. Buǵan jol qoymaw ushın model sortıgatoridan " eski" sinfni alıp taslang (kontekst menyusınan paydalanıń ).



Súwret. 9. 3. Model sortıgatorida klasslar hám interfeysler jaratılǵan
Ádetiy bolıp, eki operatsiyalar da, atributlar da klassta kórsetiledi. Bul hám basqa klass kórinisi parametrlerin ózgertiw ushın Format menyusınan paydalanıń (9. 4-súwret).

Súwret. 9. 4. Format menyusı
Bul menyuda siz shrift, sızıq hám toltırıw reńin (Font, Line Color, Fill Color), stereotip qanday kórsetiliwin belgilewińiz múmkin: tekst retinde (mısalı, “<>”), ornına belgi retinde. klass belgisi, klass belgisi múyeshindegi belgi retinde (9. 5-súwret).



Súwret. 9. 5. Stereotipti kórsetiw usılları
Operatsiyalar bólimin Operatsiyalardı toqtatıw elementi menen hám atributlar bólimin Bastırıw atributları menen jasırıwıńız múmkin. Word Wrap Name elementi klass atınıń bir neshe qatarǵa jazıw imkaniyatın beredi. Ata-ana atınıń kórsetiw bandi klass nomiga ata-ana atınıń qosadı (9. 6 -súwret). Bul, mısalı, basqa paketler yamasa kórinislerden klasslardı belgilew ushın paydalı bolıwı múmkin.

Súwret. 9. 6. Kompozit atlı klass
Operatsiya imzosini kórsetiw bandi operatsiya imzosini kórsetiw rejimin ózgertiredi (9. 7-súwret).

Súwret. 9. 7. Operatsiyalardıń qısqasha hám tolıq kórinisi
Ayrıqshalıqlardı kórsetiw elementi xarakteristikalar kórinisin basqaradi (mısalı, " {Frozen}").
Atributlardı qosıw
Klasqa atributlar qosıwdıń bir neshe usılları ámeldegi (9. 8-súwret):
− klass atınıń redaktorlawda piktogramma ústine basıń;
− ayrıqshalıqlar menejerinde jıynaqtı redaktorlaw ;
− Qosıw kontekst menyusı arqalı.
Atributlardı tekst yamasa vizual rejimde redaktorlaw múmkin. Tekst rejiminde bul ayrıqshalıqlardı kórsetiw formatında atribut qásiyetlerin (stereotip, kórinis, tur, baslanǵısh baha ) belgilewińiz múmkin. Mısalı, " +Count:Integer = 0 {Frozen}" baslanǵısh ma`nisi 0 bolǵan Integer tipidagi Count ulıwma atributın jaratadı.
vizual redaktorlaw múlk basqarıwshısı arqalı ámelge asıriladı (9. 9 -súwret).
Hár bir atributqa at, stereotip, kórinis, tur, baslanǵısh baha, xarakteristikalar beriliwi múmkin: ózgeriwshenlik, kópshiligilik, atribut klasqa yamasa ob'ektke tiyisli.

Súwret. 9. 8. Atributlar hám operatsiyalardı qosıw :
a) atdı redaktorlawda piktogramma;
b) múlk basqarıwshısı ; c) " Qosıw" kontekst menyusı
Operatsiyalardı qosıw soǵan uqsas. Operatsion qásiyetlerin tekst formasında yamasa múlk basqarıwshısı arqalı da redaktorlaw múmkin. Klasslarǵa qosımsha túrde, diagramma interfeysler hám nomerlerdi óz ishine alıwı múmkin. Olar ásbaplar panelindegi uyqas qurallar járdeminde jaratıladı. Ádetiy bolıp, interfeys oǵan kiritilgen operatsiyalardı kórsetpeydi; siz bunı klass kórinisi sazlamalari menen birdey tárzde ózgertiwińiz múmkin.



Súwret. 9. 9. Atribut múlk menejeri
Baylanıslar hám munasábetler. Klass diagrammasında siz tómendegi munasábetlerden paydalanıwıńız múmkin (9. 10 -súwret):
- awqam ;
-jóneltirilgen birlespe;
- jıynaw ;
- kompozitsiya;
- ulıwmalastırıw ;
- náshebentlik;
- ámelge asırıw (interfeys hám klass ortasındaǵı baylanıs );
- assotsiatsiya klası hám birlespe ortasındaǵı munasábet.

Súwret. 9. 10. Baylanısıwlar jaratıw quralları
Baylanısıw qásiyetleri múlk menejeri arqalı sazlanıwı kerek. Ol jaǵdayda siz munasábetlerdiń atı hám stereotipin ornatıwıńız, sonıń menen birge, qatnasıwshılardıń hár biri ushın roldı, roldıń kópligi, bar ekenligi hám kórinisin belgilewińiz, kvalifikatsiyalarni qosıwıńız múmkin.
Jeke wazıypalar
3-laboratoriya jumısınıń tapsırig'iga muwapıq, saylanǵan sheshimdiń strukturasın xarakteristikalaw ushın klass sxemasın dúziń.
test sorawları
1. vizual modellestiriw dep nege aytıladı?
2. Model ne?
3. Tiykarǵı UML diagrammaların sanap beriń.
4. StarUML ne?
5. Klass sxemaları ne ushın isletiledi?
6. Klass diagrammasınıń tiykarǵı komponentlerin sanap beriń.

LABORATORIYA JUMISI 8.

UML. TARTIPLIK DIAGRAMMASI
Jumıstıń maqseti
Sistemanı islep shıǵıwdı súwretlew ushın izbe-izlik diagrammasın qollań. Izbe-izlik sxemaların jaratatuǵın qurallar menen tanısıń.
Teoriyalıq maǵlıwmatlar
Hár qıylı tábiyaat hám maqsetli sistemalardıń ayriqsha qásiyetlerinen biri bul bul sistemalar qáliplestiretuǵın individual elementler ortasındaǵı óz-ara tásir bolıp tabıladı. Sistemalardıń hár qıylı elementleri ajratilmaydi hám sistemanı ápiwayı elementler kompleksinen ajıratıp turatuǵın bir-birlerine málim dárejede tásir kórsetedi.
UML tilinde elementlerdiń óz-ara tásiri olardıń baylanıs salasındaǵı sherikligi, I. E. óz-ara baylanıslı ob'ektler óz-ara maǵlıwmat almaslap atır. Usınıń menen birge, maǵlıwmat pıtken xabarlar formasın aladı.
Xabarda, xabarda maǵlıwmat mazmunına iye bolsa -de, ol qosımsha mulkni alıwshına qaratılǵan tásir kórsetedi. Bul OOPning ulıwma kórinisi menen jaqsı, sistema elementleri ortasında hár qıylı informaciya baylanısları óz-ara tásiri hár qanday túrdegi óz-ara tásirinler olar arasında esabat jiberiw hám qabıllaw ushın qısqartiriladi.
Setlash sxeması - bul waqıt xabarların ápiwayılastırıwdı aytıp otetuǵın óz-ara tásirdiń sxeması.
Rawajlanıw
Starumldagi izbe-izlik diagrammasın jaratıw
Setgremni qosıw ushın Sortıgatorning úlgitoridagi kontaktlar menyusınan paydalanıń.
Izbe-izlik kestesiniń tiykarǵı elementleri
Túrme-ketliklerdiń tiykarǵı elementleri turmıs hám xabarlar bolǵan ob'ektler bolıp tabıladı (12. 1-súwret).

Súwret. 12. 1. Izbe-izlik diapazonı
Setcence CHART tek óz-ara tásirde tikkeley qatnasatuǵın hám basqa ob'ektler menen múmkin bolǵan statikalıq birlespelerge iye bolmaǵan ob'ektler kórsetiw etiledi. Saparlar diagramması ushın waqtıniń waqıtında ob'ektlerdiń óz-ara tásiri dinamikası zárúrli áhmiyetke iye. Bunday halda, izbe-izlik diagramması eki ólshemge iye. Bir zat - shep tárepden vertikal sızıqlar formasında shep tárepten ońǵa, olardıń hár biri óz-ara tásirge tartılǵan bólek ob'ekttiń ómirin sáwlelendiredi.
Diagrammada qaldırilgan ekstremal ob'ekt suwretlengen ob'ektti súwretlew quralı suwretlengen. Birinshisi menen tuwrıdan-tuwrı óz-ara baylanısda bolǵan basqa ob'ekt - bul basqa ob'ekt. Sonday etip, izbe-izlik diagrammaındaǵı barlıq ob'ektler bir-birleri menen baylanıs qılıwda bul ob'ektlerdiń iskerligi dárejesinde belgilengen birpara tártipti qáliplestiredi.
Ekinshi ólshem degi diagramma - bul joqarıdan tómengeshe jaylasqan vertikal waqıt o'qi. Dáslepki moment diagrammanıń joqarı bólegine tuwrı keledi. Usınıń menen birge, ob'ektlerdiń óz-ara tásiri bir ob'ektke basqalarǵa jiberilgen xabarlar arqalı ámelge asıriladı. Xabarlar xabar atı menen gorizontal oqlar formasında suwretlengen jáne onıń payda bolıw waqıtı da qáliplestiredi. Joqarıdaǵı izbe-izlik diagrammasında jaylasqan xabarlar tómende jaylasqan bolǵanlar aldında baslanadı. Bunday halda, waqıt o'qidagi shkalası kórsetilmagan, sebebi izbe-izlik diagramması tek " aldın" tipidagi waqtınsha tártipti tártipke salıwdı tek birlestiradi.
Ob'ekttiń omiri hár bir ob'ekt menen belgilengen vertikal liniya menen suwretlengen. Turmıs sızıǵı ob'ekt sistemada ámeldegi bolǵan waqtın belgilewge xızmet etedi hám sol sebepli barlıq óz-ara munasábetlerde potentsial qatnasıwı múmkin. Eger ob'ekt sistemada turaqlı túrde ámeldegi bolsa, ol jaǵdayda onıń eń joqarı bólegindegi izbe-iz kestede, onıń eń joqarı bóleginde, onıń sistemada óz rolin jırlaw ushın eń tómen shaxslarǵa shekem dawam etiwi kerek. Bunday ob'ektler ushın turmıs sızıǵı onıń vayranshılıq waqtında buz'ladı. Ob'ekttiń ob'ekti aqırında bólek ramzni buzǵan halda, arnawlı belgi isletilingen. Bul ramz astından tómenge, tırnaq sızılǵan sızıq suwretlenbegen, sebebi sistema daǵı sáykes keletuǵın ob'ekt endi emes, hám bul ob'ekttiń keyingi óz-ara tásirinen shıǵarıp taslanıwı kerek.
Mudamı baslanǵısh waqtında barlıq ob'ektlerdi jaratmang. Sistemaǵa bólek ob'ektler kerek bolǵanda jaratılıwı múmkin. Bunday halda, bunday ob'ekttiń tórtburchagi izbe-iz kesteniń joqarı bóleginde suwretlengen hám sol bólekte ob'ektti jaratıw lawazımına sáykes keledi. Usınıń menen birge, ob'ekttiń tórtburchagi vertikal túrde diagramma orında jaylasqan bolıp, olar waqıt dawamında sistemada payda bolǵan waqıtqa tuwrı keledi. Ob'ekt, álbette, onıń turmıs sızıǵı hám, itimal, basqarıw baǵdarı menen jaratılıwı kerek.
Starumlda siz atıńızdı ornatıwıńız múmkin bolǵan hár bir ob'ekt (klassifikator múlkine) bolǵan sinfni saylań, sonnan akt ob'ektler kompleksin (islamıystanstan) ańlatadı.
Bul ayrıqshalıqlardıń barlıǵı Sortıgator ob'ekt qásiyetlerinen paydalanǵan halda kórsetilgen (12. 2-súwret).



Súwret. 12. 2. Obiekt qásiyetleri sortıgatori
Itibar beriń, siz ob'ekt klasın (Klassifier) ​​faqat modelde jaratılǵan klaslardan (12. 3-súwret), mısalı, klass diagrammasında tańlawıńız múmkin.

Súwret. 12. 2. Obiekt qásiyetleri sortıgatori
Itibar beriń, siz ob'ekt klasın (Klassifier) ​​faqat modelde jaratılǵan klaslardan (12. 3-raGúrish. 12. 3. Ob'ekt ushın ámeldegi sinfni tańlaw
Fokusni basqarıw. Ob'ektke jóneltirilgen sistemalardıń islewi dawamında birpara ob'ektler aktiv jaǵdayda bolıwı múmkin, tuwrıdan-tuwrı arnawlı bir háreketlerdi atqaradı yamasa basqa ob'ektlerden xabarlardı passiv kútiw jaǵdayında bolıwı múmkin. Ob'ektlerdiń bunday aktivligin anıq ajıratıw ushın UML basqarıw orayı dep atalatuǵın arnawlı túsinikten paydalanadı. Basqarıw fokusi shozılǵan tar tórtmuyushler formasında kórsetilgen, onıń joqarı tárepi ob'ekttiń basqarıw fokusini alıw baslanıwın (iskerliginiń baslanıwın ) jáne onıń tómengi tárepin basqarıw fokusining aqırın kórsetedi. iskerliginiń aqırı ).
Bul tórtmuyush sáykes keletuǵın ob'ekttiń belgisi astında jaylasqan hám eger ol pútkil uzınlıǵı dawamında aktiv bolsa, onıń turmıslıq sızıǵın almastırıwı múmkin. Ob'ekt iskerliginiń dáwirleri onıń háreketsizligi yamasa kútiw dáwirleri menen almasınıwı múmkin. Bunday halda, bunday ob'ekt bir neshe qadaǵalaw oraylarına iye. Sonı túsiniw kerek, tek házirde turmıs sızıǵına iye bolǵan ámeldegi ob'ekt qadaǵalaw orayın alıwı múmkin. Eger qandayda bir ob'ekt joq etilgen bolsa, ol sistemada qayta payda bo'lolmaydi. Bunıń ornına, tek birdey klasstıń basqa úlgisi jaratılıwı múmkin, bul anıq aytqanda, basqa ob'ekt boladı.
Grafik daǵı fokusni basqarıw shegaraların súyrep alıp taslaw járdeminde ózgertiw múmkin. Geyde ob'ekt ózi menen rekursiv waǵırlını baslawı múmkin. Gáp sonda, kóplegen programmalastırıw tillerinde rekursiv proceduralardı jaratıw ushın arnawlı qurallar bar ekenligi tiyisli túsiniklerdi grafik formasında vizualizatsiya qılıwdı talap etedi.
baslanıwiylar. Izbe-izlik diagrammasında rekursiya rekursiv óz-ara tásir kórsetilgen ob'ekttiń basqarıw orayınıń ońına biriktirilgen kishi tórtmuyushler menen ańlatpalanadı.
Xabarlar. Kórip shıǵılıp atırǵan óz-ara tásir ol jaǵdayda qatnasıw etiwshi ob'ektler bir-biri menen almasinadigan xabarlar kompleksi menen xarakterlenedi. Xabar prezentaciyası
bir ob'ektten ekinshisine jiberiletuǵın tolıq maǵlıwmat. Bunday halda, xabardı qabıllaw bul xabar jiberilgen ob'ekt tárepinen arnawlı bir mashqalanı sheshiwge qaratılǵan arnawlı bir háreketlerdi ámelge asırıwdı baslaydı.
Sonday etip, xabarlar tekǵana birpara maǵlıwmatlardı uzatadı, bálki qabıl etiwshi ob'ektten kutilgan háreketlerdi orınlawdı talap etedi yamasa usınıs etedi. Xabarlar múmkin
tiyisli klass ob'ekti tárepinen operatsiyalardı orınlawdı baslaw jáne bul operatsiyalar parametrleri xabar menen birge uzatıladı. Izbe-izlik diagrammasında barlıq xabarlar
simulyatsiya etilgen sistemada olardıń payda bolıw waqıtı boyınsha tártiplengen.
UMLda bir neshe túrdegi xabarlar ámeldegi:
1. Qońıraw (CALL) - proceduralardı shaqırıw, operatsiyalardı orınlaw yamasa bólek ishki ornatılǵan basqarıw aǵısların belgilew ushın isletiledi. Xabardı qabıl etiwshi ob'ekt aktiv ob'ektke aylanıp, qadaǵalaw orayın aladı. Bunday xabarlar sinxron (bloklaw ) shawqımlardı modellestiredi.
2. Signal jiberiw (SEND) - asinxron shawqımlardı belgilew ushın isletiledi.
3. Ob'ektti jaratıw hám óshiriw (CREATE and DESTROY) - ob'ekttiń turmıs sızıǵınıń baslanıwı hám aqırın kórsetetuǵın xabarlar. Olar ob'ekt kórip shıǵılıp atırǵan óz-ara tásirdiń pútkil múddeti dawamında ámeldegi bolmaǵanda qollanıladı.
4. Qońırawdan qaytıw (RETURN) - mısal, klient ob'ektine esap -kitaplar nátiyjesin usınıs etpesten, birpara esap -kitaplardıń atqarılıwı haqqındaǵı ápiwayı xabar. Protsessual qadaǵalaw aǵıslarında bul strelka ótkerip jiberiliwi múmkin, sebebi onıń bar ekenligi ob'ektti aktivlestiriw aqırında tikkeley bolmaǵan shama etiledi. Usınıń menen birge, hár bir procedura shaqırıwınıń óz juftligi - qońırawdıń qaytıwı bar dep esaplanadı. Protsessual bolmaǵan qadaǵalaw aǵısları, sonday-aq bir waqtıniń ózinde hám asinxron xabarlar ushın qaytıw strelkası anıq kórsetiliwi kerek.
StarUML de xabar túri xabar qásiyetleri sortıgatorida ornatıladı (12. 4-súwret). asm), mısalı, klass diagrammasında tańlawıńız múmkin.

Súwret. 12. 4. Xabar ózgesheligi sortıgatori
Cikller hám filiallar. Izbe-izlik diagrammasında cikller hám filiallardı súwretlew variantların kórip shıǵıń. Bólek xabarlardıń shártli atqarılıwı yamasa tákirarlanıwı xabar jarlıǵı daǵı arnawlı belgiler járdeminde kórsetiliwi múmkin. Xabarǵa shárt qosıw ushın xabar qásiyetleri sortıgatorining Branch ózgeshelikine kerekli shártni kiritiń. Xabardıń tákirarlanıw sanın belgilew ushın Iteration ózgeshelikinen paydalanıń. Ádetde tákirarlawlar " n = 1..10" formatında jazıladı, yaǵnıy baha ushın on ret tákirarlang.
n nomeri 1 den o'ngacha.
Ramkalar xabarlar toparınıń shártli atqarılıwı yamasa pútkil xabarlar izbe-izliginiń tákirarlanıwın kórsetiw ushın isletiledi (12. 5-súwret, 12. 6 -súwret).
Loop sızıw ushın InteractionOperator -" loop" ózgeshelikine iye CombinedFragment ásbapınan paydalanıń. Shártlerdi kórsetiw ushın InteractionOperator " opt" menen CombinedFragmentke bir neshe InteractionOperands áskerg.



Súwret. 12. 5. Ramkalardan paydalanıwǵa mısal



Súwret. 12. 6. Ramkalardan paydalanıwǵa mısal
Jeke wazıypalar
Jeke variantqa muwapıq izbe-izlik diagrammasın islep shıǵıń. Laboratoriya esabatın tayarlań.
test sorawları
1. Tiykarǵı UML diagrammaların sanap beriń.
2. StarUML ne?
3. Izbe-izlik diagramması ne ushın isletiledi?
4. Izbe-izlik diagrammasınıń tiykarǵı komponentlerin sanap beriń.