Laboratoriya ishi n2 Haroratni o’lchash va manometrik termometr yordamida nazorat qilish. Tayanch so‘zlar

3. Xarorat o‘lchash asboblarining tasniflanishi.
Zamonaviy termometriya o‘lchashning turli usul va vositalariga ega. Xar bir usul o‘ziga xos bo‘lib, universallik xususiyatiga ega emas.
Berilgan sharoitda optimal o‘lchash usuli o‘lchashga qo‘yilgan aniqlik sharti va o‘lchashning davomiyligi sharti, xaroratni qayd qilish va avtomatik boshqarish zarurati yordamida belgilanadi.
Xaroratning eng qulay, aniq va ishonchli o‘lchash usullari kontaktli usullar bo‘lib, ularda birlamchi sezgir elementlari sifatida qarshilikning termoo‘zgartkichlari va termoelektr o‘zgartgichlari qo‘llanadi.
Xarorat o‘lchash asboblari ishlash tamoyiliga qarab bir necha turkumlarga bo‘linadi (4.2-jadval).
1. Kengayish termometrlari. Bu termometrlar xarorat o‘zgarishi bilan suyuqlik yoki qattiq jismlar xajmining yoxud chiziqli o‘lchamlarining o‘zgarishiga asoslangan.
2. Manometrik termometrlar. Bunday asboblarning ishlash tamoyili xajm o‘zgarmas bo‘lganda, xarorat bilan bosimning o‘zaro bir qiymatli bog‘lanishiga asoslangan.
3. Termoelektr termometrlar. Bu asboblarda xarorat taxsirida o‘zgargan termoelektr yurituvchi kuchni o‘lchash vositasida xarorat aniqlanadi.
4. Qarshilik termometrlari. Bunday asboblar tarkibiga kirgan o‘tkazgich va yarim o‘tkazgichlarning elektr qarshiligini o‘lchash orqali xarorat aniqlanadi. CHunki, muayyan moddadan tayyorlangan o‘tkazgichning elektr qarshiligi bilan xarorati o‘rtasida maxlum bog‘lanish mavjuddir.
5. Nurlanish termometrlari. Ular orasida eng ko‘p tarqalganlari: a) optik pirometrlar - issiq jismning ravshanligini o‘lchash asbobi; b) rangli pirometrlar (spektral nisbat pirometrlari, jismning issiqlikdan nurlanish spektridagi energiyaning taqsimlanishini o‘lchashga asoslangan); v) radiatsion pirometrlar (issiq jism nurlanishining quvvatini o‘lchashga asoslangan).