Laboratoriya ishi detallarning chiziqli va burchakli o`lchamlarini universal vositalar bilan o`lchash. Ishdan ko’zda tutilgan maqsad

O’tuvchi va o’tmaydigan kalibrlar.
O’tuvchi kalibrlar (PR) deb tekshirilayotgan ob’ekt materialining maksimumiga to’g’ri keladigan chekka o’lchamni nazorat qiluvchi kalibrga aytiladi. Demak, o’tuvchi valni nazorat qilganda, uning eng katta (joiz) chekka o’lchamini nazorat qilish kerak (bu xolda xam yaroqli detal eng ko’p materialga ega bo’ladi). Teshiklarni nazorat qilganda o’tuvchi kalibr eng kichik (joiz) chekka o’lchamni tekshiradi (bu xolda xam yaroqli detal eng ko’p materialga ega bo’ladi). Tekshirish paytida bu kalibr detalning nazorat qilinuvchi elementidan “o’tish” kerak. Oson eslab qolish uchun yana bitta qoida bor: o’tuvchi kalibr detal o’lchamini doim to’g’irlash mumkin bo’lgan yaroqsizlik chegarasi yonida cheklaydi (joizdan katta yoki joizdan kichik teshikni qo’shimcha io’lov berib xam to’g’rilash mumkin).



O’tmaydigan kalibr (NE) deb tekshirilayotgan ob’ekt materialining minimumiga to’g’ri keladigan chekka o’lchamni nazorat qiluvchi kalibrga aytiladi. O’tmaydigan kalibr valning eng kichik (joiz) chekka o’lchamini va teshikning eng katta (joiz) chekka o’lchamini tekshiradi, ya’ni o’tmaydigan kalibr to’g’rilab bo’lmaydigan yaroqsizlik chegaralarini cheklaydi. Nazorat paytida bu kalibr detalning nazorat qilinuvchi elementidan “o’tmaslik“ kerak.yuqoridagi rasmda tayyorlash uchun joizliklari bilan val, teshik va joiz o’lchamlar (eng katta va eng kichik)ni cheklovchi o’tuvchi va o’tmaydigan ikkita kalibr bo’rttirib tasvirlangan.

9-rasm.Teshiklarni nazorat qiliuvchi kalibrlar

a-ikki tomonli tsilindrik ulamali tiqin.
b- ikki tomonli konus ulamali tiqin
d-bir tomonili ikki chekka o’lchamli konus ulamali tiqin.
e- ikki tomonli tsilindrik ulamali tiqin.
f -bir tomonili bir chekka o’lchamli konus ulamali tiqin.
g-ikki tomonli noto’liq yassi tiqin
h-o’tuvchi va o’tmaydigan sferik shtixmas va icho’lchagichlar

10-rasm.Vallarni nazorat qiluvchi kalibrlar.