Laboratoriya ishi №5

Qurilmaning tuzilishi va ishlashi
Jismlarning cho’zilish deformatsiyasini o’rganish va Yung (elastiklik) modulini aniqlash qurilmasining umumiy ko’rinishi 2-rasmda keltirilgan. Qurilma bir jinsli rezina chilvir, shtativ va yuklar to’plamidan iborat. Shuningdek, rezina chilvirning uzunligini oichash uchun chizg’ich va diametrini o’lchash uchun shtangensirkul berilgan. Rezina chilvirning bir uchi shtativning qisqichiga mahkamlangan. Yuk osish uchun ikkinchi uchiga ilgak o’rnatilgan.
2-rasm
Qurilmani yig’ib bo’lgach, ilgakka yuk osiladi va o’lchash ishlari olib boriladi. Ilgakka ilinadigan yuklar soni oshirilib tajriba davom ettriladi.


Ishni bajarish tartibi
1.Rezina chilvir shtativ qisqichiga mahkamlanadi.
2.Rezina chilvirning ikkinchi uchiga ilgak o’rnatiladi.
3.Rezina chilvirning uzunligi chizg’ich yordamida o’lchanadi (l₀).
4.Rezina chilvirning diametri shtangensirkul yordamida o’lchanadi (d).
5.Massasi aniq bo’lgan yuklardan biri rezina chilvir uchidagi ilgakka osiladi (osilgan yukning og’irligi son jihatidan rezina chilvirda yuzaga kelgan elastiklik kuchining kattaligiga teng bo’ladi, ya'ni F=mg).
6.Yuk osilgandan so’ng rezina chilvirning uzunligi chizg’ich yordamida o’lchanadi (l)
7.(1) ifodaga ko’ra rezina chilvirning mutloq uzayishi hisoblanadi.
8.Yuklar sonini oshirib tajriba takrorlanadi.
9.(2) ifodaga ko’ra rezina chilvirning nisbiy uzayishi hisoblanadi.
10. ifodaga asosan rezina chilvirning ko’ndalang kesim yuzasi hisoblanadi.
11.(4) ifodaga ko’ra rezina chilvirda yuzaga kelgan mexanik kuchlanish hisoblanadi.
12. (6) ifodaga ko’ra Yung moduli hisoblanadi.
13.Tajribadan olingan natijalar asosida quyidagi jadval to’ldiriladi.

№	l0	l	l		d	S		E
Yuklar soni 1 ta
Yuklar soni 2 ta
Yuklar soni 3 ta

Nazorat uchun savollar
1.Deformasiya hodisasi deb nimaga aytiladi va uning qanday turlarini bilasiz?
2.Guk qonunini ta'riflang.
3.Absolyut va nisbiy uzayish deb nimaga aytiladi?
4.Yung modulining fizik ma'nosini tushuntiring va u qanday birliklarda o’lchanadi?