Laboratoriya ishi №4. 1

2-tajriba. Havo pufagini surish usulida sirt taranglikni aniqlash.
Sirt taranglik qiymati faqat eritma tabiatiga emas, balki unda erigan moddaning konsentrasiyasiga ham bog`liq. Bu bog`lanishni Rebinder asbobi yordamida kuzatish qulay.Sirt taranglikni bu usulda o`lchash, tekshirilayotgan suyuqlikka uchi kapillyar, vertikal nayni botirib, shu paytda havo puflashga asoslangan. Kapillyarning suyuqlikka botirilgan uchidan havo pufakchalarini chiqishi uchun qancha bosim P kerak bo`lishi o`lchanadi. Suyuqlikning sirt tarangligi qancha katta bo`lsa, havo pufakchasi chiqishi uchun shuncha ko`p bosim kerak bo`ladi. Shunday qilib
S=KP/V
Bunda -eritmaning sirt tarangligi k -asbob uchun doimiy qiymat, uning qiymati kapillyar nayi radiusiga bog`liq.
Pufakcha chiqish paytidagi bosim monometr bilan o`lchanadi. k -ning qiymatini topish uchun, avval distillangan suvda pufakcha uzilib chiqishi uchun kerak bo`lgan bosim iymatini hisoblashda foydalaniladi.Asbob konstantasi hisoblangandan so`ng tekshirilayotgan 2-jadvaldagi eritmalar navbati bilan kapillyarli idishga solinib P ning qiymatlari aniqlanadi va (1) formula yordamida ularning sirt tarangligi nechaga tengligi hisoblanadi. Kerakli asbob va reaktivlar: P.A.Rebinder asbobi, termometr, 0,5 M li CH 3 COOH eritmasi, distillangan suv, byuretka, shatitv, varonka, 6 ta 100 ml li kolbachalar. Tajribaning bajarilishi. Rebinder asbobi (2-rasm) yonida o`simta nayi (4) bo`lgan shisha idish (1) dan iborat, asbobga monometr (5) kovsharlangan. Idish (1) ning og`zi probka (3) bilan zich berkitiladi. Bu probkadan uchi kapillyar qilib cho`zilgan shisha nay (2) o`tkazilgan. Nay (4) ning egik uchi aspirator (6) og`zini zich berkitib turgan probka orqali o`tkaziladi. Aspiratorga (6) suv to`latilib, uni tagiga kosacha (8) qo`yiladi. Tajriba boshlanishdan oldin monometrdagi suyuqlikning har ikki tomonidagi balandliklari o`zaro teng bo`lsin. Idish (1) ning ¼ qismiga distillangan suv qo`yiladi, og`zi probka (3) bilan berkitiladi va probkadan o`tkazilgan nay (2) ning kopillyar uchi suvga sal botirib qo`yiladi. Shundan so`ng aspiratorning jumragi (7) sekin buraladi, bunda havo pufagi nay (2) ning kapillyar uchidan sanab bo`ladigan tezlikda chiqadigan bo`lishi lozim. Havo bir tekisda chiqa boshlagandan so`ng monometr har ikkala tomonidagi suyuqlik balandligining maksimal farqi kamida 3 marta o`lchanadi. Sath balandligining qiymati 0 P - bilan belgilanadi. Jumrak (7) berkitiladi. Suvning shu tajriba o`tkazilgan temperaturadagi sirt tarangligi qiymati 3-jadvaldan olinadi va k -ning qiymati hisoblanadi. Idish (1) dagi suv to`kib tashlanadi, idish va nay (2) har gal tekshiriluvchi suyuqlik bilan chayib tashlanadi. Idishga avval kichik so`ngra katta konsentrasiyali eritmalar navbatlab quyiladi va ular uchun P ning qiymatlari [ular h ga teng] aniqlanadi Tekshirilayotgan eritmalarni tayyorlash uchun 0,5 mollyar konsentrasiyali sirka kislota eritmasi va distillangan suv qo`yidagi nisbatlarda aralashtiriladi

Rebinder asbobi.
1-idish, 2-uchi kapillyar nay, 3-tiqin, 4-o`simta, 5-monometr, 6-aspirator, 7-jo`mrak, 8-kosacha .