Laboratoriya ishi №3 Dizel yoqilg`isi tarkibidagi suvning miqdorini aniqlash

Laboratoriya ishi № 3

Dizel yoqilg`isi tarkibidagi suvning miqdorini aniqlash

Dizel yoqilg`isini 150<sup>0</sup>C gacha isitganda uning tarkibidagi suv ko`pik hosil qiladi, moy loyqalanadi. Shu belgilarga qarab dizel yoqilg`isida suv borligi haqida xulosa qilish mumkin.
Aniqlash usuli
10-15 mm diametrli 120 –150 mm uzunlikdagi shisha probirkaga 80 - 90 mm balandlikda moy quyiladi. Probirka og`zi termometr va bug` chiqish teshigi bo`lgan tiqin bilan bekitiladi. Termometr tiqin o`rtasiga probirka tagidan 20–30 mm balandlikda o`rnatiladi. 170⁰C gacha qizdirilgan moy vannasiga probirka tushirilib, 150⁰C qiziguncha bir necha minut qizdiriladi.
Ko`pik hosil bo`lishi, chirsillash, probirkaning titrashi va loyqalanish moyda suv borligidan dalolat beradi.
Suvni aniqlashning miqdoriy usuli
Suv neft tarkibida tomchi holatda tarqalgan yoki erigan holatda bo`ladi. Shundan kelib chiqqan holda erituvchi yordamida haydash va maxsus moylar yordamida kimyoviy aniqlash usullari mavjud.
Suvni erituvchi yordamida haydash
Usulning mohiyati shundan iboratki, suv va erituvchini neft mahsulotllari tarkibidan haydash va so`ngra idishda ikki qatlamga ajratishdan iborat. Erituvchi sifatida BR–1 benzin erituvchi ishlatiladi. Ishlatishdan oldin benzin CaCl₂ bilan suvsizlantiriladi va filtrlanadi.
Tajriba qurilmasi (10-rasm) kolba 1, idish yig`gich- ajratgich 2 va sovutgich 3 dan iborat. Yig`gich idish pastki qismi konussimon bo`lgan 10 ml li darajalangan probirka bo`lib, 1 –10ml qismida darajalash qiymati 0,2 ml, 0-1 ml qismida 0,05ml ga teng. Probirkaning yuqori qismiga trubka ulangan bo`lib, uning 2 – chi haydash kolbasi 1 ga ulanadi. Kolba shisha yoki metalldan bo`lishi mumkin.
Aniqlash usuli
Tekshiriladigan sinov namunasi 5min davomida aralashtiriladi, parafinli mahsulotllar dastlab 40⁰Cga qizdiriladi. Kolba 1ga 0,1g aniqlikda o`lchangan 100g mahsulot va 100 ml erituvchi quyilib aralashtiriladi. Bir tekis qaynashi uchun kolbaga bir nechta shisha kapillyarlar joylashtiriladi.
Qurilma yig`ilib, shtativga qotirilgach, sovutgichga suv quyilib, kolba elektroplitka yoki gaz gorelkasi bilan ehtiyot bo`lib qizdiriladi. Isitish shunday tashkil qilinadiki, sovutgichdan yig`gich idishga 1 sekundda 2–4 tomchi kondensat tushsin. Sovutgichga ko`p suv quyilmasligi lozim. Chunki bunda trubka ichida havo tarkibidagi namlik kondensatsiyalanishi mumkin. Ma`lum vaqtdan so`ng yig`gich idish suyuqlik bilan to`lib, ortiqchasi kolbaga qaytib tusha boshlaydi. Agar tekshiralayotgan mahsulot tarkibida suv bo`lsa, kolbada bug`lanib, sovutgichda kondensatsiyalanib, erituvchi bilan birga yig`gichga tushadi va zichliklar farqi hisobiga qatlamga ajraladi.
Haydash standart tezlikda olib borilsa, suv kolbaga qaytib tushmaydi. Yig`gichda suv miqdori o`zgarmay qolgach va erituvchining yuqori qatlami shaffoflashgach, haydash to`xtatiladi. Agar kam miqdordan suv haydalsa, erituvchi tez tinmaydi. Bunday holda yig`gich idish 20 min davomida issiq suvda tiniguncha ushlab turiladi.
Yig`gich shisha devoriga yopishgan suv tomchilari yupqa shisha tayoqcha bilan pastga suriladi.
So`ngra haydalgan suv miqdori o`lchanadi. Agar neft yoki neft mahsulotlining suvlanganlik darajasi 10 % ortiq bo`lsa, 100 g namunadagi suv yig`gichga sig`maydi. Bu holda dastlab mahsulot miqdori 50, 25 yoki 10 g gacha kamaytiriladi.
Suvning % lardagi miqdori quyidagi formula bilan aniqlanadi.

Bu yerda V – yig`gichdagi suv hajmi, ml;
G – namuna miqdori , g

Sinov savollari:

1. 
   Neftdagi suv miqdorini aniqlash nima uchun kerak?
   
2. 
   Qanday erituvchi ishlatiladi?
   
3. 
   Tajriba qurilmasi nomi nima?
   
4. 
   Moydagi suv miqdorini aniqlash nima uchun kerak?
   
5. 
   Moydagi suv miqdorini aniqlash uchun qanday erituvchi ishlatiladi?
   
6. 
   Tajriba qurilmasi nomi nima?
   
7. 
   Moy tarkibidagi suv miqdori qaysi formula yordamida aniqlanadi?
   
8. 
   Tajribani bajarish uchun qaysi reaktivlardan foydalanadi?