Laboratoriya ishi №13 mavzu: metall va uning qotishmalarini metall elektrodlar bilan elektr yoy yordamida suyultirib dastaki payvandlash

I = k·d A. 
bu yerda: K — elektrod materiali va diametriga bog‘liq bo‘lgan koeffitsiyent, A/mm 
(odatda, kam uglerodli po‘lat elektrodlar
uchun K=30÷60). d
 
— elektrod diametri, mm. 
Ma’lum diametrli elektrod uchun belgilangan tok kuchi qiymati me’yordan katta 
bo‘lsa, ajralayotgan issiqlik hisobiga qoplama o‘ta qizib, palaxsa-palaxsa bo‘lib ajraladi va 
metall sachraydi, natijada chok sifati yomonlashadi.

---

Muallif: 
L.O.Daminov 
1-rasm. Dastaki payvandlash posti (a): 1-tok tarmog’i; 2-ulagich; 3-tok o’zgartirgich;
5-6-elektr simi; 6-zagatovka; 7-elektrod tutqich; 8-shit; 9-stol;10-tok rostlagich. 
 
a) b) 
 
2-rasm. Payvandlash sxemasi (a) va payvandlash traektoriyasi (b): 1-metall elektrod; 2-
qoplama; 3-elektr yoy; 4-payvandlanuvchi metall; 5-shlak po’stloq. 
3-rasm. Payvandlash turlari: 1-uchma-uch; 2-tavroli; 3-ustma-ust; 
4-burchakli. 
Yoy uzunligi o‘zgarmas bo‘lganda tok kuchlanishi bilan tok kuchi oralig‘idagi 
bog‘lanish keltirilgan. Rasmdagi grafikdan ko‘rinadiki, yoyning barqaror yonish tartibi 

---

Muallif: 
L.O.Daminov 
yoyning va tok manbaining volt-amper tavsiflarining uchrashuv nuqtasi (D) ga to‘g‘ri 
keladi. 
 
 
4 
4-rasm. Payvandlash toki va elektr yoy manbalar xarakteristikasi: 
a- odatdagi tok manbaining xarakteristikasi; b- payvandlash tok manbaining xarakteristikasi; v- 
yoyning xarakteristikasi; e- salt kuchlanishi; d- yoyni barqaror yonishi. 
Yoy uzunligini amalda tubandagicha saqlashga harakat qilinadi. 
bu yerda d
 — 
elektrod diametri. Shu boisdan metallarni payvandlashda elektrod uchi erigan 
sari uni payvandlanadigan joy tomon surib turish yo‘li
 
bilan yoy uzunligi saqlab boriladi. Payvandlashda 
foydali energiya quvvati (N
F
) tubandagicha aniqlanadi: 
bu yerda I—-payvandlash toki, A; U — yoy kuchlanishi, V. Tok
 
manbaining FIK (η) ma’lum 
bo’lsa, payvandlash uchun zarur quvvat quyidagicha aniqlanadi: 
Payvandlashda vaqt birligida suyuqlantirib o‘tkazilgan metall massasi (G) ni aniqlash zarur 
bo‘lsa, tubandagi formuladan foydalanish mumkin: 
bu yerda 
a
p
 
— vaqt birligida suyultirilgan metallning chokka o‘tish koeffitsienti