Laboratoriya ishi №10-11-12 Qattiq holatdagi izolyatsion materiallarning elektr mustaxkamligini aniqlash

Laboratoriya ishi № 10-11-12


Qattiq holatdagi izolyatsion materiallarning elektr mustaxkamligini aniqlash
Ishdan maqsad; Megommetrning ishlash printsipi va tuzilishini o’rganish. Megommetr yordamida izolyatsiya qarshiligini o’lchashni o’rganish.


Laboratoriya ishiga tushuntirish

Izolyatsiya holatining yaxshiligi, xavfsiz va elektr qurulmalarining to’g’ri va to’xtovsiz ishlashini ta’minlaydi. SHuning uchun ishlatish davrida elektr qurulmalari izolyatsiyasining holati davriy ravishda (kuzatib) tekshirib turiladi.

Ishlatishning texnikaviy qoidasiga asosan nominal kuchlanishi 1000 volьtgacha bulgan elektr qurulmalarining izolyatsiya qarshiligi 1 momdan kam bo’lsa ishlashga ruxsat etilmaydi.
Elektrotexnika qurilmalari izolyatsiyaning holatini kontrol qilib turishning keng tarqalgan va oddiy usuli, izolyatsiya qarshiligi miqdorini megometr ko’chma o’lchash asbobi bo’lib generator va izolyatsiya qarshiligini miqdorini ko’rsatuvchi o’lcham asbobidan iborat.
Generatorning yakori maxsus daeta yordamida xarakatga keltiriladi.
Ushbu laboratoriya ishida, bir fazali transformator birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amining po’lat o’zakka nisbatan, shuningdek bir – birlariga nisbatan izolyatsiya qarshiligi aniqlanadi.
Ishlatishning texnikaviy qoidasi, transformator cho’lg’amining temperaturasi 20⁰ dan 40⁰ gacha bo’lgan oraliqda, izolyatsiya qarshiligini o’lchashni tavsiya etganligi uchun, cho’lg’amni qizdirish maqsadida tajriba boshlanishdan avval transformator nominal nagruzkaga ulanadi. Buning uchun transformatorni 1–rasmdagi sxema bo’yicha ulash kerak. Transformator cho’lg’amini izolyatsiya qarshiligini po’lat o’zak nisbatan ulash uchun, megommetrni yerga biriktirishga mo’ljallangan Z qismasi transformatorning po’lat o’zagiga ulanadi.
L qismasi esa, transformator birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amining biron qismasi bilan navbatma – navbat biriktiriladi. (2 – rasm)
Transformatorning cho’lg’amlari orasidagi izoltsiya qarshiligini o’lchash uchun, megommetrning Z va L qismalari, transformator birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amlarning tegishli uchlari bilan biriktiriladi. (3 – rasm).

SHunga uxshash yo’l bilan boshqa qurilmalarning (masalan, asinxron dvigatelь, uzatish liniyasi va boshqalarning) ham izolyatsiya qarshiligini o’lchash mumkin.

Ishni bajarish tartibi.

1. 
   Megommetrning printsipial biriktirish sxemasini qayta chizib hisobotga qo’shiladi. Sxema bo’yicha megometrni ishlash tushuntirib beriladi.
   
2. 
   Megometrning instruktsiyasi bilan tanishiladi.
   
3. 
   Megometrning tipi va texnikaviy ma’lumotlari hisobotga yoziladi.
   
4. 
   Transformatorning cho’lg’amini qizitish uchun 1 – rasmdagi sxema yig’iladi, reostat R yordamida (ampermetr bo’yicha) nominal nagruzka o’rnatiladi. Transformator 10 minut davomida nominal nagruzkada ishlagandan so’ng, uni tarmoqdan ajratib, izolyatsiya qarshiligi o’lchanadi.
   

5. 2 – rasmdagi sxemani yig’ib, transformatorning birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amlari orasidagi izolyatsiya qarshiligi o’lchanadi.

6. 3 – rasmdagi sxemani yig’ib, transformatorning birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amlari orasidagi izolyatsiya qarshiligi o’lchanadi.
7. Barcha o’llchamning natijalari 1 – jadvalga yoziladi.

№	qarshiligi o’lchanadigan joy	Izolyatsiya qarshiligi. Mom.
1	Transformatorning birlamchi cho’lg’ami – o’zak.
2	Transformatorning ikkilamchi cho’lg’ami – o’zak.
3	Birlamchi cho’lg’am - ikkilamchi cho’lg’ami

8. Transformatorning ishlatishga yaroqli – yaroqlimasligi to’g’risida xulosa chiqariladi.

Nazorat savollari.

1. 
   Megometrning tuzilishi va ishlash printsipi qanday?
   
2. 
   Izolyatsiya qarshiligini o’lchash nima uchun zarur?
   
3. 
   Izolyatsiya qarshiligining qanday miqdorda, elektr qurilma ishlatishga yaroqli deb hisoblanadi?
   
4. 
   Megometrning to’g’ri ko’rsatishiga qanday qilib ishonch hosil qilinadi?