Laboratoriya ishi №1 Mavzu: cad tizimlarining amaliy dasturlarini interfeysini o’rganish va qo’llash. Kerakli texnik vositalar

Sozlash bajariladi: Asboblar/Chizmachilik parametrlari qo‘shimcha “Bog‘lash va setka”.

Sled rejimini qo‘shish (o‘chirish) F11 funksional klavishsi yoki SLED tugmani sichqon bilan bosish orqali bajariladi. .

J) VESLIN –obyektlar chiziqlari qalinligini aks ettirishni qo‘shadi (o‘chiradi).

Z) MODEL –model maydonidan varaq maydoniga o‘tish imkonini beradi.

IZOH. Aniq asboblarning vazifasi keng holda quyida keltiriladi.
O
chop etish qurilmasi­ning chegara chizig’i
datda chizma AutoCAD ning Model qati oynasida chiziladi. Chizmani chop etishga taxlash esa List (Layouts) qati oynasida bajariladi. List qatiga birinchi marta o‘tilar ekan Modelda chizilgan barcha chizma bitta Ko‘rinish oynasi (Vidovыy ekran) da joylashadi (1-rasm). Punktir chiziq chop etish qurilmasi­ning chop etish sohasini bildiradi, ya’ni punktir chiziqdan tashqarida joylashgan chizma chop etilmaydi. Chop etish chizig‘ining chegara chizig‘i tanlangan printer va plotterga bog‘liq. Lazer printerlari uchun 5-6 mm tashkil qilsa, purkagichli printerlar uchun uch tarafdan 5-6 mm va chop etishni tugash tomonidan esa 12-20 mm tashkil qiladi.



Ko’rinish oynasi chegarasi

Qog’oz chegarasi
Model qatidan birinchi marta List qatiga o‘tilayotganda qog‘oz o‘lchamlari va chop etish qurilmasini va usullarini tanlash uchun Parametrы lista muloqat oynasi chiqadi. Bu muloqat oynasini Fayl menyusining Dispetcher parametrы listov bo‘limi orqali ham chaqirsa bo‘ladi.

Bu muloqat oynasining ayrim bo‘limlari bilan tanishaylik:

- Printerы/plotterы bo‘limining Imya darchasidan chop etish qurilmasi tanlanadi. Qurilma xossalarini Svoystva tugmasidan o‘zgartirish mumkin.

- Format lista bo‘limida chop etish qurilmasiga mos standart o‘lchamlar tanlanadi. Agar chop etish qurilmasi tanlanmagan bo‘lsa, unda ixtiyoriy standart qog‘oz o‘lchamini tanlash mumkin.

Qog‘oz parametrlarini chop etish paytida ham tanlash yoki o‘zgartirish imkoni bor.

- Orientaцiya cherteja bo‘limida tanlangan qog‘ozning vertikal (Knijnaya) yoki gorizontal (Alьbomnaya) holatida joylashishi tanlanadi. Povernutь bayroqchasi qo‘yish bilan chizmani chop etish oxiridan boshlanadi.

- Pechataemaya oblastь bo‘limida chop etish uchun soha tanlanadi. U yerda 4 holdan biri tanlanadi.

Graniцы – chop etish qurilmasi ruxsat etgan chegara bo‘yicha listdagi barcha ob’yektlar chizmasini chop etadi.

E kran – chizmaning ekranda ko‘ringan qismini chop etadi.

Ramka – bu usul tanlanganda sichqoncha bilan ekranda chop etila­digan to‘rtburchak soha ko‘rstilishi talab qilinadi. Soha diagonal bo‘yicha ikki chekka nuqtalarini ko‘rsatish orqali tanlanadi. Ko‘rsatilgan soha chop etiladi.

List – listda joylashgan barcha chizma chop etiladi. Modelь qatidan chop etish paytida List o‘rniga Limit (chizishi chegarasi) da joylashgan barcha chizma chop etiladi.

- Smeщenie ot nachalo bo‘limida (2-rasm) qog‘oz pastki chap burchagidan tanlangan sohani X va Y yo‘nalishi bo‘yicha necha mm ga siljitib chop qilish ko‘rsatiladi. Цentrirovatь tanlansa, chizmani qog‘oz o‘rtasiga joylashtirib beradi.

- Masshtab pechati bo‘limida chop etiladigan sohani qog‘ozga joylashtirish uchun masshtab tanlanadi. Vpisatь belgilansa chizma ko‘rinishiga masshtabni AutoCAD o‘zi tanlab, to‘lasincha tanlangan qog‘oz formatiga joylab beradi. U tanlagan masshtab standartga mos kelmaydi. Masshtab degan joydan esa foydalanuvchi o‘zi standart kattalashtirish yoki kichiklashtirish masshtabini tanlaydi. Odatda chizma ko‘rinishi List qatida chop etishga tayyorlangach, masshtabi 1:1 tanlab chop etiladi. Chizmaning o‘ziga esa Listdagi ko‘rinish oynalarida (model muhitida) aniq masshtab tanlanadi.

Masshtabirovatь ves liniy orqali chiziq yo‘g‘onliklarini masshtabga qarab mos ravishda o‘zgartirish yoki o‘z yo‘g‘onligida qoldirish ko‘rsatiladi.

- Prosmotr… tugmasi orqali chop etiladigan chizma qog‘ozda qanday joylashishini ekranda ko‘rish mumkin. Agar qog‘ozda joylashishi ma’qul bo‘lmasa, yana Parametrы listov oynasiga qaytib qog‘oz parametrlari o‘zgartiriladi. Chop etish qurilmasi tanlanmagan bo‘lsa, pechat qilish va oldindan ekranda ko‘rish (Prosmotr) imkoni bo‘lmaydi.

Ko‘rinish oynasining chegara chiziqlari qog‘ozga chiqmasligi uchun uni chop etilmaydigan (Defpoints) qatga o‘tkazish kerak.

Ko‘rinish oynasi uchun chizma masshtabini tanlash:

1. Ko’rinish oynasi yaratish uchun dialog oyna chaqiradi;

2. Diagonal bo’yicha ikki nuqta ko’rsatib to’rtburchakli Ko’rinish oynasi yaratish;

3. Bir necha nuqtalar ko’r­satib ko’pburchakli Ko’ri­nish oynasi yaratish;

4. Chizilgan yopiq konturli figurani Ko’rinish oynasiga aylan­tirish;

5. Ko’rinish oynasini che­ga­ra­la­rini qirqish orqali yangicha ko’rinishga o’tkazish;

6. Aktiv Ko’rinish oynasidagi chizmaga masshtab tanlash;

C

1 2 3 4 5 6
hop etish uchun qog‘ozning barcha parametrlari tanlangach, ko‘rinayotgan puntir chizig‘i yaqinroq ichki tomonlari bilan qog‘oz uchun ramka chizig‘i va chap burchakda shtamp chiziladi.

AutoCAD dasturining asosiy elementlari bilan tanishib chiqamiz.

1. Chiziq belgisi yordamida toʻgʻri chiziq chizish qoidasi .

1. Kompyuter ekranining chap tomonida joylashtirilgan ushbu belgi ustiga kursor keltirilib, “sichqoncha”ning chap tugmasi 1-marta bosiladi.

2. Soʻngra boshlangʻich nuqta joylashtiriladi. Buning uchun ekrandagi chiziladigan Formatning kerakli joyiga kursor keltiriladi va “sichqoncha”ning chap tugmasi 1-marta bosiladi. Demak, boshlangʻich nuqta joylashtirildi.

3. “Sichqoncha” yordamida nuqta tanlanib, undan chiziqqa yunalish beriladi. Bunda klaviaturaning F8 tugmasidan foydalanib, chiziqqa faqat yotiq, faqat tik yoki istalgan yoʻnalishlar berilishi mumkin.

4. Chiziqqa kerakli uzunlik (masalan, 10, 200, 4000,… mm hisobida) beriladi va klaviaturaning enter tugmachasi bosiladi. Soʻngra keying yoʻnalish tanlanadi, unga oʻlcham beriladi va yana enter tugmachasi bosiladi. Chiziqlarni chizish shu tartibda davom ettiriladi.

5. Chiziq chizishni toʻxtatishda yoki har qanday keyingi amallarni nihoyasiga etkazish ishlarida esc tugmachasi bosiladi.

2. Nur belgisi yordamida chiziqlar qoidasi .

1. Ushbu belgi ustiga kursor keltirilib, “sichqoncha”ning chap tomoni bir marta bosiladi.

2. Soʻngra boshlangʻich nukta joylashtiriladi. Buning uchun “sichqoncha”ni chap

tugmasi ekrandagi chiziladigan Formatning kerakli joyiga 1-marta

bosiladi. Demak, boshlangʻich nuqta joylashtirildi.

3. Yoʻnalish beriladi va “sichqoncha”ning chap tomoni 1-marta bosiladi.

4. Kerak boʻlsa yana boshqa yunalish berilib, “sichqoncha”ning chap tugmasi

1marta bosiladi. Ishni tugatish kerak boʻlsa, esc bosiladi.

3. Paralel chiziqlar chizish

1. Ushbu belgi ustiga kursor keltirilib, “sichqoncha”ning chap tomoni bir marta bosiladi.

2. koʻrsatmasiga S xarfi yozilib, enter tugmasi bosiladi.

3. Paralel chiziqlar orasidagi masofa beriladi va enter tugmasi bosiladi.

4. Soʻngra boshlangʻich nuqta joylashtiriladi. Buning uchun ekrandagi chiziladigan Formatning kerakli joyiga borib, “sichqoncha”ning chap tugmasi 1-marta bosiladi.

5. Masofa berilib, shu tartibda chiziqlar chizilaveriladi.

6. Agar chiziqlardan ortiqchasini olib tashlash kerak boʻlsa, avval kerakli obyekt belgilanib, belgi ustiga kursor keltiriladi va “sichqoncha”ning chap tugmasi 1-marta bosiladi. Soʻngra belgisi bosilib, obekt “sichqoncha”ning chap tugmasini bosish yoʻli bilan belgilanadi, keyin ochik joyga kursor keltirilib, “sichqoncha”ning oʻng tugmasi bir marta bosiladi. Soʻngra ikki chiziq orasidagi keraksiz chiziq ustiga kursorni keltirib, “sichqoncha”ning chap tugmasini 1-martadan bosish yoʻli bilan keraksiz chiziqchalar olib tashlanadi.

4 . Toʻgʻri chiziq va yoy chizish
1. Ushbu belgi ustiga kursor keltirilib, “sichqoncha”ning chap tomon tugmasi

1marta bosiladi.

2. Soʻngra boshlangʻich nuqta joylashtiriladi. Buning uchun ekranda

chiziladigan Formatning kerakli joyiga kursor keltirilib,

“sichqoncha”ning chap tugmasi 1-marta bosiladi.

3. Chiziqqa yoʻnalish beriladi va “sichqoncha”ning chap tugmasi 1marta

bosiladi. Yana shu belgi ustiga “sichqoncha” keltirilib, “sichqoncha”ning chap

tomon tugmasi 1-marta bosiladi.

4. Ekranga kursorni keltirib, “sichqoncha”ning oʻng tugmachasi bosiladi.

Chiqqan yozuvlardan “Arc” tanlanib, radius beriladi.

5. Koʻpburchak chizish

1. Koʻpburchak belgisi ustiga kursor keltirilib, “sichqoncha” ning chap tomon

tugmasi 1marta bosiladi.

2. Koʻpburchak tomonlari soni klaviaturadan raqamlarni terish orqali

kiritiladi va enter bosiladi.

3. Soʻngra boshlangʻich nuqta joylashtiriladi. Buning uchun ekranda

chiziladigan Formatning kerakli joyiga kursor keltirilib,

“sichqoncha”ning chap tugmasi 1-marta bosiladi.

4. Lotincha I yozilib, enter bosiladi.

5. Koʻpburchak radiusi klaviaturadan raqamlarni terish orqali kiritiladi

va enter tugmasi bosiladi.