Laboratoriya ishi № Mavzu: Tokarlik yo‘nishdagi kesish kuchlarini aniqlash

Laboratoriya ishi № 4.

Mavzu: Tokarlik yo‘nishdagi kesish kuchlarini aniqlash.

1. Ishdan maqsad: Yo‘nishdagi kesish kuchining tashkil etuvchilariga kesish chuqurligi, surish miqdori va kesish tezligini ta’sir qilish darajasini o‘rganish.
2. Kerakli jihozlar, kesuvchi asboblar o‘lchov asboblari va materialari.
2.1. Jihozlar: 1K62 modeldagi tokarlik vintqirqish dastgohi.
2.2. O‘lchov asboblari:
a) VNII konstruktsiyasidagi dinamometr, UDM-600 sig‘imli dinamometr.
B) prujinali tarirovka qiluvchi dinamometr.
2.3. Kesuvchi asboblar: tokarlik o‘tuvchi keskich.
2.4. Ishlov beriladigan material: po‘lat yoki cho‘yan.


3. Ishni bajarish uchun kerakli bo‘lgan
ma’lumotlar va ko‘rsatmalar.
Kesish jarayonida keskich metallarning kesishga ko‘rsatadigan qarshilik kuchlarini yengadi, bu qarshilik kuchlari:

1. 
   metallarni kesib olinayotgan qatlamining plastik deformatsiyalanishiga ko‘rsatadigan qarshilik kuchlari;
   
2. 
   qirindi elementlarining zagotovka sirtidan ajralishga ko‘rsatadigan qarshilik kuchlari;
   
3. 
   qirindini keskichning oldingi yuzasiga va keskich ketingi yuzalarining kesish yuzasiga ishqalanishi natijasida hosil bo‘ladigan kuchlardan iborat.
   

Kesish kuchini amaliy o‘rganish uchun hamma elamentar kuchlar yig‘indisini, teng ta’sir etuvchi (R) kuch bilan almashtirish mumkin (4.1 – rasm). Odatda (R) uchta tashkil etuvchilarga R_x, R_u, R_z bo‘lib o‘rganiladi va o‘lchanadi.

4.1 – rasm. Keskichga ta’sir etuvchi kuchlar sxemasi:
a – bo‘ylama yo‘nishda; b – torets yo‘nishda; v – qirqib tushirishda.

R_x – surish kuchi (o‘q bo‘ylab yo‘nalgan kuch), bu kuch yo‘nilayotgan Zagotovka o‘qi bo‘ylab, surish yo‘nalishiga teskari yo‘nalishda ta’sir etadi.

R_u – radial kuch, bu kuch Zagotovka radiusi bo‘ylab, yo‘nilayotgan Zagotovka o‘qiga perpendikulyar tarzda yo‘naladi.
R_z – tangentsial kuch (kesish kuchi), bu kuch keskichga yuqoridan dastgohning asosiy harakat yo‘nalishida, kesish yuzasiga urinma bo‘ylab yoki kesish tezligi yo‘nalishida ta’sir etadi.
Tashkil etuvchi kesish kuchlarini aniqlash usun odatda empirik formulalardan foydalaniladi.
Kesib ishlash jarayonida kesish kuchiga ta’sir etuvchi umumiy kuch – R ni aniqlash uchun R_x ,R_y va R_z kuchlar qiymatlari asosida parallilopiped quriladi va uning qiymati parallilopiped dioganaliga teng bo‘ladi:
P = _Z² + P_Y² + P_X²
Rz, Py va Rx kuchlar orasidagi takribiy nisbatlar asosan zagotovka materialiga va xossasiga, keskich materiali va geometrnyasiga, kesish rejimi (v, S, t) ga va boshqa ko‘rsatkichlarga bog‘liq.
Odatda, po‘latlarni o‘tkir burchakli (u = 15°, φ = 45° va λ = 0) keskichlar
bilan, moylovchi sovitish suyuqliklarsiz kesib ishlashda bu kuchlarning takribiy nisbatlari quyidagicha bo‘ladi:
Ru = (0,4 – 0,5)Rz
Rx = (0,3 – 0,4)Rz.
Zagotovkaning torets yuzasini plandagi asosiy burchagi φ = 90° bo‘lgan torets yo‘nish keskichi bilan yunishda (4.1 – rasm, b) radial kuch R_u no‘lga teng, teng ta’sir etuvchi R kuch esa tashkil etuvchilar R_z va R_x ga ajratiladi va quyidagi formuladan topiladi:
P = _Z² + P_X²
Kesib tushirish keskichi bilan ishlashda o‘q bo‘ylab yo‘nalgan R_x kuch nolga teng (4.1 – rasm, v), teng ta’sir etuvchi R kuch esa tashkil etuvchilar R_z va R_u ga ajratiladi va quyidagi formuladan foydalaniladi:
P = _Z² + P_u²
Yo‘nish vaqtida hosil bo‘ladigan kesish kuchi R_z ning qiymati quyidagi eksperimental formula asosida topiladi:
R_z = 9.81 S_r t^xp s^yp K, (n).
R_z = S_r t^xp s^yp K, (kG).
Bu yerda: R_z – kesish kuchi, nyuton (n) va kG hisobida;
S_r – yo‘nilayotgan material va kesish sharoitiga bog‘liq koeffitsient;
t – kesish chuqurligi, mm hisobida;
S – surish miqdori, mm/ayl hisobida;
x_r va u_r – t va S ning daraja ko‘rsatkichlari;
K – yo‘nishning konkret sharoitini hisobga oluvchi koeffitsient, quyidagicha aniqlanadi;