Labaratoriya mashg’uloti Matematika o’qitish metodikasi. Bajardi: M. O’. M. 19/2-guruh talabasi Qalandarov Maqsad Maxmud o’g’li Mavzu: Matematikani o’qitishda geometrik almashtirishlar metodi. Maqsad

Labaratoriya mashg’uloti
Matematika o’qitish metodikasi.
Bajardi: M.O’.M. 19/2-guruh talabasi _Qalandarov Maqsad
Maxmud o’g’li
Mavzu: Matematikani o’qitishda geometrik almashtirishlar metodi.
Maqsad: O’quvchi o’rganishi kerak bo’lgan geometrik almashtirish ko’nikmalarini, u tasavvur qiladigan holatda tushuntirish va o’rgatilyotgan bilim to’liq o’tilganiga emas to’liq o’quvchiga tushuntiriganiga etibor berish.
Reja:
1) Geometrik almashtirish ma’no va mazmuni
2) Geometrik almashtirish maktab matematika kursida
qo’llanishi
3) Geometrik almashtirishni amalyotda qo’llash, hamda
masalalar yechish.
Tushuncha:
Tekislikda berilgan F shaklning har bir nuqtasi biror bir usulda ko‘chirilsa, yangi F₁shakl hosil bo‘ladi . Agar bu ko‘chirishda (akslantirishda)  birinchi shaklning har xil 
nuqtalari ikkinchi shaklning har xil nuqtalariga ko‘chsa
(akslantirish o‘zaro bir qiymatli bo‘lsa),
bu o‘chirishga geometrik shakl almashtirish deb ataladi.

Ammo geomtrik almashtirishlar metodini qo’llanishi deb quyidagi qadamlar ketma-ketligini bajarilishi tushuniladi.

1. - Geometrik almashtirish tanlanadi;
2. - Bir ob’ekt ikkinchi ob’ektga o’tuvchi almashtirish bajariladi;
3. - Tanlangan geometrik almashtirish xossasi orqali ob’ektlar orasidagi munosabatni mavjudligi asoslanadi.
Yani bu almashtirishlar berilgandan so’ng bu savolni javobini yechishda o’quvchilarda malum bir yo’nalish paydo bo’lishi kerak. Agar geometrik almashtirish savol javobini topishga yordam bermasa yoki yechim topishni murakkablashtirsa bu yo’nalish xato hisoblanadi.
Foydali tomonlari: Bu metod orqali yechimi bir muncha murakkab bo’lgan yani o’quvchilar tushinishi qiyin bo’lgan misollarda foydalanilsa ularda geometrik tasavvurni shakillanishida va yechimni to’liq tushunishiga yordam beradi.
Masalan: A(13;0) nuqtadan y= funksiyagacha bo’lgan eng qisqa masofani toping ?
Yechish: y= bu tenglama markazi O(3;0) bo’lgan, radusi 4 ga teng bo’lgan aylan tenglamasi.

- Demak aylana markazi OX o’qida yotishi ma’lum va aylanani eng chekki o’ng nuqtasi B(7;0) nuqtada yotibdi. Bizga berilgan A(13;0) nutada ekanligi bilgan holda |AB| kesma orasidagi masofa 6 ekanligini aniqlaymiz va bu masofa A nuqtadan funksiyagacha bo’lgan eng qisqa masofadir.

- Mana shu ko’rinishda algebrayik misloni geometrik almashtirish orqali oson ishlashimiz mumkin.
Mustaqil yechish uchun misollar:
1) C(-7;0) nuqtadan y= funksiyagacha bo’lgan masofani aniqlang ?
2) D(1;0) nuqtadan y= funksiyagacha bo’lgan masofani aniqlang ?
3) a² +b² = c² Pefagor tenglamasini geometrik usulda isbotlang. Bunda to’g’ri to’rtburchakni, kvadratni hamda to’g’ri burchakli uchburchakni yuzini toppish formulalaridan foydalaning.
4) (a+b)² =a² +2ab+b² formulani geometrik usulda isbotlang. Bunda to’g’ri to’rtburchak hamda kvadratni yuzini topish formulalaridan foydalaning.
Xulosam: Algebrayik hisoblar geometrik masalalarni yechishda, formulalarni ibotlashda foydalangani kabi, geometrik almashtirishlar ham algebrani tushunarli tarzda o’quvchiga yetib borishida, Algebrayik formulalar isbotini yodida qolishida o’z yordamini beradi