L ya. Olimov psixologiya tarixi

20. EBBINGAUZ GERMAN (1850-1909)

Nemis psixologi, eksprimental psixologiya asoschilaridan biri. 1850 yil 24 yanvarda Germaniyada tug‘ildi. Fexnerning psixofizik tajribalari bilan qiziqqan, natijada sonli va eksprimental tekshirishlarni faqat sezgi kabi psixik jarayonlarni emas balki, diqqatni o‘rganishda ham qo‘llashni amalda tatbiq qilgan. Bu tajribalar uchun boshlang‘ich material qilib mazmunsiz bo‘g‘inlar - hech qanday o‘zaro mazmun assotsiatsiyasi bo‘lmagan turli nutq elementlarining birikmalari olingan. 2300 mazmunsiz bo‘g‘inlardan iborat ro‘yxat tuzib Ebbingauz o‘zi ularni yodlagan va unutgan, shu yo‘l bilan xotiraning xususiyatlari va qonuniyatlarini belgilovchi metodlarni ishlab chiqqan. Esdan chiqarish chizig‘ini tuzgan, bunda material bevosita yod olishdan keyingi davrda ko‘proq foiz esdan chiqarishni ko‘rsatgan. Bu chiziq keyinchalik malaka hosil qilish, muammoni yechish bo‘yicha ham chiziqlar tuzishga namuna bo‘lib xizmat qilgan. Xotira bo‘yicha eksperimental ishlar «Xotira haqida» asarida yoritilgan (1885) .
Ebbingauz shuningdek, eksprimental psixologiya bo‘yicha shu qatorda ko‘rish idrokining o‘ziga xosligi haqida ishlar olib borgan. Bolalarning aqliy qobiliyatlarni o‘rganishga alohida e’tibor bergan, buning uchun test ishlab chiqqan.


21. FREYD ZIGMUND (1856-1939)

1856 yil 6 mayda tug‘ildi. Avstriya psixologi, psixiatri, nevropatologi, psixoanaliz asoschisi. X1Xasrning 80-yillaridan amaliy tibbiyot sohasida ishlagan. Fiziolog va vrach nevropotolog sifatida ish boshlab ko‘p kasalliklarning manbai bemor tomonidan anglab yetilmagan komplekslardir degan xulosaga kelgan. Birinchi ilmiy ishi Y.Breyer bilan birga 1895 yilda chop etilgan. Bu ish isteriyaning kelib chiqishi va uni gipnoz bilan davolash muammosiga bag‘ishlangan. Keyinchalik Freyd gipnozni qo‘llashdan voz kechgan va psixoanaliz yordamida davolash usulini yaratgan, bunda assotsiatsiya tushlar bemorning noto‘g‘ri faoliyatlarini tushuntirishga asoslangan. Olingan material asosida shaxs tuzilishi haqidagi konsepsiyani yaratgan va 3 ta darajani ajratgan: Ong, ong osti, ongsizlik. Freyd ta’limoti XX asr boshlarida keng tarqalgan. Uning ko‘plab shogird va izdoshlari keyinchalik yangi konsepsiya va nazariyalar ishlab chiqishgan. Lekin Freyd ta’limotining ba’zi joylari izdoshlari tomonidan ham rad etilgan. Freydning inson hayotida seksuallik muammosi ko‘plab tanqidlarga asos bo‘lgan.