zarur deylik. Bu quymani olish texnologiyasini hal etishga o‘tishdan avval chizmasidan uning
materiali, shakli, o‘lchamlari, geometrik aniqligi, sirt yuza tekisligi va seriyasi o‘rganiladi. Agar
shu nuqtai nazardan uning chizmasi (1- rasm, a) da kuzatilsa, ko‘rinadiki u, oddiy shaklli po‘lat
detal bo‘lib, o‘lchamlari kichik, geometrik aniqligi va sirt yuza tekisligi ham u qadar yuqori
Bunday quymalarni qum-gilli materiallardan ikkita opokada qo‘lda tayyorlangan qolipda
olish texnika iqtisodiy ko‘rsatkichlarga ko‘ra ma’qulroq bo‘lgani uchun biz ham bu variantni
qabul etaylik. Ma’lumki, quyma qolipni tayyorlashga o‘tishdan avval detal chizmasi asosida
Buning uchun uning nominal o‘lchamlarini, metallning qolipda hajmiy kirishuv qiymatini
Keyin quyma zagotovka chizmasi asosida model sterjen yashigi (sterjen qolipi), suyuq
metallni qolipga shlakdan bir muncha tozalab, bir tekisda qolipga uzatuvchi quyish sistemasi
tanlanib, uning ham model elementlari shakli va o‘lchamlarini aniqlab, chizmasi chiziladi.
Muallif:
L.O.Daminov
2-rasm. Normal quyish sistemasi: 1-quyish kosachasi; 2-stoyak; 3-shlak tutkich; 4-
ta'minlagichlar; 5-vipor; 6-vipor stoyagi.
Shuni qayd etish lozimki, sifatli quymalar olishda quyish sistemasi xilini va uning
o‘lchamlarining to‘g‘ri tanlanishi katta ahamiyatga ega. 2-rasmda normal quyish sxemasi
keltirilgan. Quyish sistemasi elementlari ko‘ndalang kesim o‘lchamlarini aniqlashda quyidagi
nisbatlardan foydalanish mumkin:
F
t
=F
sh
:F
s
=1,0: 1,2:1,5
bu yerda: F
t
— quyish sistemasi ta’minlovchi, kavayalarning kesim yuzalari, sm
2
F
sh
— shlak tutgich qismining ko‘ndalang kesim yuzi, sm
2
.
F
s
— stoyak qismining ko‘ndalang kesim yuzi, sm
2
.
F
t
= Q
k
/ v
γ
· t, sm
2
.
Qolipni suyuq metall bilan ta’minlovchi qismining ko‘ndalang kesim yuzini esa
tubandagi formula bo‘yicha aniqlasa bo‘ladi:
bu yerda: Q
k
— quyma
massasi, kg
v
γ
— qolipga metall quyishnnng solishtirma tezligi, kg/sma, s
t — qolipning metallga to‘lish vaqti, s.
v
γ
va t qiymatlar quyma materialiga, massasiga, shakliga, haroratiga, quyish sistemasiga
va boshqa ko‘rsatkichlarga ko‘ra ma’lumotnoma jadvallaridan olinib, zarur bo‘lsa o‘zgartirishlar
kiritiladi, masalan:
mm
b
a
R
),
3
1
:
3
1
(
2
v
γ
= 1 bo‘lsa,
K
Q
t
2
,
1
qilib olish mumkin. Unda F
s
= 0,8
K
Q
bo‘ladi. Qoliplashda
modelni qolip materialidan oson, shikast yetkazmay ajratish uchun model bo‘yi o‘lchamiga ko‘ra
0° 30
1
- 3° gacha qiyalikda ishlanadi, o‘tish yuzalari radiusi ularning qalinliklariga ko‘ra
quyidagicha aniqlanadi:
h
b
a
F
sh
2
, sm
2
Bu yerda “a” va “b” qiymatlar o‘tish joyi devorlarining qalinligi, mm. Ko‘p hollarda F
sh
ning ko‘ndalang kesim yuzasi trapetsiya shaklida olinishini e’tiborga olsak, unda uning
ko‘ndalang kesim tubandagicha yozish mumkin.
s
c
F
d
4
Shu formula bo‘yicha shlak tutgich kanalining ko‘ndalang kesim yuzi aniqlanadi. Bu
yerda «a» va «b» lar trapetsiya asoslari, h — trapetsiya balandligi. «a», «b» va «h» qiymatlarini
interpretatsiyalab belgilanadi. Bunda v
γ
>a olinadi. Quyma massasiga, shakli va boshqa
Muallif:
L.O.Daminov
ko‘rsatkichlariga ko‘ra qolipga metallni uzatuvchi kanallar soni belgilanadi. Stoyak diametrini
esa tubandagi formula bo‘yicha aniqlash tavsiya etiladi:
Do'stlaringiz bilan baham: