Kutubxonashunoslik

3.3. Ilmiy bilimlar tizimida kutubxonashunoslik fanining o‘rni 
(statusi) 
Kutubxonashunoslik statusi deganda, uni ilmiy bilimlar tizimidagi, 
jamiyatdagi ahamiyati, shuningdek fanlar tizimidagi o‘rni tushuniladi. 
Fanlarni ijtimoiy, tabiiy - ilmiy va texnika fanlariga bo‘linishida 
kutubxonashunoslik ijtimoiy fanlar sinfiga mansubdir. Hozir bu qarash 
butun dunyoga tarqalmoqda. Lekin ba’zi bir kutubxonashunoslar 
axborot-kutubxona faoliyati va kutubxonashunoslik nazariyasini 
shakllanishini dunyo bo‘yicha “yagona oqim” sifatida qaramoqdalar. 
Misol tariqasida ingliz kutubxonashunosi L.Evans shunday deydi: 
“Kutubxonachilik ishini ta’kid etilgan fan deb atash mumkin emas, 
qachonki u butun dunyoda foydalanish mumkin bo‘lgan universal 
klassifikatsiyani yaratmaguncha” degan fikrni ilgari surmoqda. 
Kutubxonashunoslik fani haqidagi shunga o‘xshagan qarashlar - 
jamiyatdagi ijtimoiy o‘zgarishlar unga ta’sir ko‘rsatmaydi, chunki u 

---

51 
formal-texnika fani deb hisoblovchilar, shuningdek kutubxonani tashkil 
etish masalalarini jamiyatni rivojlanishi bilan bog‘lanmaydi deb 
hisoblovchilar ham bor. 
Kutubxonashunoslikni ijtimoiy fanlar tizimiga kiritilishi o‘zini 
mustahkam asoslariga egadir. Kutubxonashunoslikni rivojlantirishda-
eng asosiy, hal qiluvchi yo‘nalishi, bu umuminsoniylik, ma’naviy 
xarakterga mo‘ljal (orientatsiya) qilish hisoblanadi. Shuning uchun ham 
hozirgi 
kunda butun dunyoda kutubxonashunoslik gumanistik 
xarakterdagi fan sifatida qaralmoqda. 
Kutubxonashunoslikning gumanitar yo‘nalishi, hozirgi kunda bu 
sohada matematika, avtomatlashtirish, kompyuterlashtirish, yangi 
axborot texnologiyalari bo‘yicha olib borilayotgan tadqiqotlarni rolini 
inkor etmaydi. Lekin, bu uni aniq yoki texnika fanlariga aylantirmaydi. 
Mustaqil ijtimoiy fan sifatida kutubxonashunoslik, o‘zini ma’lum bir 
nazariy bilimlar tizimiga ega bo‘lib, ularni ma’lum bir hayotiy sohada, 
aniqrog‘i, axborot - kutubxona faoliyatida qo‘llaydi.
Shuningdek, jamiyatda, bu bilimlar shu sohadagi muammolarni hal 
qila oladi, ushbu muammolar bilan kutubxonashunos - olimlar 
shug‘ullanishi kerak, boshqa soha vakillari emas degan fikrlar mavjud. 
Kutubxonashunoslar yetarli darajada maxsus usullar, amaliy ishlar, 
nazariyalar, texnologiyalarga egadirlar. Bularni barchasi axborot - 
kutubxona amaliyoti asosida mavjuddir. 
Kutubxonashunoslik fanining umumiy xarakteristikasi statusida 
muhim o‘rinni, kutubxonashunoslik fanining obyektining ko‘p elementli 
ekanligidan kelib chiquvchi, fanlararo tarkibga ega ekanligidir. 
Kutubxonashunoslik boshqa fanlardan alohida, ajralgan holda faoliyat 
ko‘rsatmagan va ko‘rsata olmaydi ham. 
O‘zini mustaqil fan sifatida ahamiyatini yo‘qotmagan holda u 
fanlararo boy aloqalarga ega. Zarur holatlarda, o‘zini masalalarini hal 
etishda boshqa fanlarning tushunchalari, nazariyalari, printsiplari, 
metodlari, faktik materiallari va boshqalardan foydalanadi. Fanlararo 
sintezni amalga oshishi natijasida kutubxonashunoslik va boshqa fanlar 
o‘rtasida bilimlar almashinadi. Ba’zida boshqa fanlar tomonidan 
o‘zlashtirilgan ilmiy bilimlar, uni ijodiy rivojlantirish natijasida 
oddiy,tushunarli ravishda o‘zlashtiriladi. 
Kutubxonashunoslik fani bibliografiyashunoslik, kitobshunoslik, 
informatika fanlari bilan juda yaqin aloqaga egadir. Shuningdek 
kutubxonashunoslik va arxivshunoslik fanlari uchun ichki aloqadorlik 

---

52 
xarakterlidir. Ushbu fanlarni kelib chiqishi va yaqinligini yuqori darajasi 
ularni birlashtiradi.