Kurs loyiha mavzu: entomopatogen

Suyuq oziqada o‘stirish usuli orqali boverin olish texnologiyasi. 

Bu usulda boverin olish qat‘iy aseptik sharoitda olib boriladi. Bunda 

eng  asosiy  va  zarur  bosqichlardan  biri  bu  ekish  materialini  olish    texnologiyasini 

tanlash hisoblanadi. 

Agarli kosyaklarda Sabur yoki pivo suslosi oziqa muhitlarida saqlanayotgan 

tabiiy shtamm dastlab kolbalarda 25-28 0S haroratda 3-4 kun 

mobaynida suyuq oziqa muhitida aralashtirgichda o‗stirib olinadi. Olingan 

konidiosporalar  liofilizatsiya  usulida  quritiladi.  Bunday  ekish  materialini  1 

yilgacha o‗zining yashovchanligi va virulentligini yo‗qotmasdan saqlash mumkin.  

Fermentyorga oziqa muhitiga ekish materialini ekish ikki bosqichda: 

dastlab kulturalarni kolbalarda o‗stirib olish, keyin inokulyatorda yoki 

to‗g‗ridan  to‗g‗ri  inokulyatorda  o‗stirish.  Orqali  olib  boriladi  Asosiy  uskunada 

ekilganda  ekish  materiali  oziqa  muhitining  2-10%  nisbatda  hajmni  tashkil  etishi 

talab etiladi. Sanoat asosida o‗stirishning barcha bosqichlarida bir xil oziqa muhiti, 

tarkibi va harorat turli xil shtammlarga muvofiq ravishda qo‗llaniladi. 

Oziqa muhiti tarkibida odatda: (%) lizirlanmagan oziqa achitqisi-2; 

Kraxmall-1;  natriy  xlor-0,2;  marganets  xlor-0,001;  kalsiy  xlor  -0,005  miqdorda 

bo‗ladi. Oziqa muhitiga barcha komponentlar solingandan so‗ng, oziqa muhiti rN 

ko‗rsatkichi 4,5-5,6 gacha bo‗lishi kuzatiladi. Sporali ekish materialini o‗stirish 25-

280S  haroratda  25-28  soat  mobaynida  olib  boriladi.  O‗stirishning  davomi  shu 

haroratda  asosiy  fermentyorda  3-4  kun  olib  boriladi.  Zamburug‗larni  ekish 

moslamasida va ishlab chiqarish fermentyorlarida o‗stirish doimiy aralashtirish va 

doimiy bir xil aeratsiya 

sharoitida  olib  boriladi.  Bunga  sabab  foydalanilayotgan  shtammga  bog‗liq  holda 

havo o‗zlashtirilishi keskin o‗zgarib turadi: bir minutda oziqa muhiti 1 hajmdan 2,5 

hajmgacha o‗zgarishi mumkin. Asosiy moslamada ishlab chiqarishda oziqa muhiti 

aminli  azot  saqlashi  katta  ta‘sir  ko‗rsatadi,  uning  etishmasligi  kulturaning  o‗sish 

---

tezligini  keskin  sekinlashtiradi  va  konidiosporalar  hosil  bo‗lish  foizini  pasaytirib, 

gonidiy  hosil  bo‗lishini  keskin  oshirish  qobiliyatiga  ega.  Oziqa  muhitida  aminli 

azotning  mo‗‗tadil  miqdori  10-15  mg  foiz  hisoblanadi.  Suyuqlikda  zamburug‗ni 

o‗stirishning  birinchi  1-1,5  sutkasi  davomida  oziqa  achitqisi  to‗liq  lizis  bo‗ladi, 

zamburug‗  esa  bu  vaqtda  o‗zining  barcha  o‗sish  fazalarini  bosib  o‗tgan  bo‗ladi 

(mitselialli,  gonidialli,  konidialli).  Oziqada  oqsil  mahsulotlari  saqlanishi  konidiy 

hosil bo‗lishining birqadar yaxshilanishini ta‘minlaydi. Zamburug‗ni to‗liq voyaga 

etishi  yakunlanganda  mitseliy  lizisi  va  konidiy  to‗planishni  ta‘minlashga  olib 

keladigan 

maksimal 

darajada 

fermentlar 

ajratadi. 

Kultural 

suyuqlikda 

konidiosporalar  hosil  bo‗lishi  produtsent-shtamm  tabiatiga  va  uni  o‗stirish 

sharoitiga bog‗liq holda 1 ml da 0,3 dan 1,3 mlrd. gacha o‗zgarib turishi mumkin. 

Bunda  bu  kultura  90-92%  konidiospora,  3-5%  miqdorda  gonidiy  hosil  qiladi, 

mitselliy  to‗liq  bo‗lmaydi.  Tayyor  kultural  suyuqlik  separatsiya  yoki  filtratsiya 

usulida cho‗ktiriladi. Filtrlangandan keyin 70-80% namlikdagi, 6-8 mlrd. spora titri 

bo‗lgan  pasta  olinadi  va  u  yuqori  haroratda  purkab,  quritish  moslamasiga 

o‗tkaziladi.  Quritilgan  sporalar  kichik  zarrachasimon  kukun  ko‗rinishda  10% 

namlikda  bo‗lib  1  grammda  8 109  gacha  hujayra  titri  saqlaydi.  Olingan 

kukunning  LK50  ko‗rsatkichi  aniqlangandan  so‗ng  (letal  miqdori,  test-hashoratni 

50%  nobud  qilishi  zarur)  muvofiq  ravishda  kaolinda  standartlanadi.  Tayyor 

preparatga ba‘zan qo‗shimchalar yopishuvchi xususiyat beradi.