Курс лойиҳаси учун вазифа

2.6-rasm.Gruntni tashish masofasini aniqlash sxemasi: a – o’ymadan kavalyerga; b – zaxiradan ko’tarmaga; 1 – o’yma; 2 – berma; 3 – kavalyer; 4 – ko’tarma; 5 – zaxira


Ko’tarma o’qi va zaxira o’qi o’rtasidagi o’rtacha masofa L_o’rt (2.5,b-rasm) quyidagi ifoda bo’yicha m larda aniqlanadi


(2.14)


Skreper bilan ishlashda gruntni ko’ndalang tashish masofasini hosil qilish uchun yo’lning yarim summasini aniqlash kerak bo’ladi: grunt ortish, yuk bilan harakatlanish, gruntni to’kish va bo’sh qaytish, ya'ni bir sikl davomidagi butun yo’lning yarmini; bunda chiqish va tushish joylarini qurishhisobiga gruntni tashish masofasining ortishiniham hisobga olish kerak.
Chiqish va tushish joylari taxminan har bir 65-130 m dan keyin quriladi. Gruntni tashish masofasi L yer polotnosining ishchi belgilari H ga bog’liq ravishda quyidagi ifodalar bo’yicha aniqlanishi mumkin:
(2.15)
Yuqorida ko’rsatilgan (2.13-2.15) ifodalarda ko’tarma va zaxiralar, o’ymalar va kavalyerlar o’qlari orasidagi o’rtacha masofalarni aniqlash uchun zaxiralar va kavalyerlarning geometrik o’lchamlarini bilish lozim.
Zaxira o’lchamlari bir tomonlama (ikki tomonlama) zaxiralar ko’ndalang kesimining maydoni ko’tarma ko’ndalang kesimiga teng degan shartdan kelib chiqib aniqlanadi.
Asosi bo’yicha kengligi 10 m bo’lgan zaxiralarni qurishda ularning o’lchamlari quyidagi ifodalar bo’yicha aniqlanadi:
- ko’tarmaning bir tomonidagi zaxira
(2.16)


buyerda:
b₁ –zaxiraning yuqori qismi bo’yicha kengligi, m;
b₂ –zaxiraning asosi bo’yicha kengligi, m;
h₀ –zaxiraning o’rtacha chuqurligi, ko’tarma ko’tarish uchun gruntga bo’lgan ehtiyoj, zaxira qazish joyidagi yer osti suvlari sathi, suv yig`ish va suv ketkazish belgilariga bog’liq ravishda (ko’pi bilan 1,5-2 m);
h₁ –zaxiraning yer polotnosi tomonidagi chuqurligi, m;
h₂ –zaxiraning dala tomonidagi chuqurligi, m;
 – ko’tarma ko’ndalang kesimi yuzasii, m².


Ko’tarmaning bir tomonidan asosi bo’yicha kengligi 10 m va undan katta zaxirani qurishda uning o’lchami metrlarida quyidagi ifodalar bo’yicha aniqlanadi:


(2.17)


bu yerda h₃ – zaxiraning o’rta qismidagi chuqurligi, m.


Zaxira o’lchamlari navbatma-navbat yaqinlashish usuli yordamida, ularning chuqurligini o’lchagan holdaaniqlanadi. Dastlab zaxiraning qabul qilingan o’rtacha chuqurligi bo’yicha uning kengligihisoblab topiladi. Hisoblangano’lchamlar asosida ko’tarmaning bir tomonlama yoki ikki tomonlama rezervi bo’lgan masshtabli plani tuziladi.
O’ymaning bir tomonida kavalyer ko’tarishdaquyidagi shartga rioya qilish kerak
(2.18)


bu yerda:_k –kavalyer ko’ndalang kesimining yuzasi, m²;
_o’ –o’yma ko’ndalang kesimining yuzasi, m².


Kavalyerning metrlarda ifodalangan geometrik o’lchamlari quyidagi ifodalar bo’yicha aniqlanadi:


(2.19)


bu yerda:
_k –uchastkadagi o’rtacha chuqurlikdagi o’yma yuzasiga teng bo’lgan
kavalyerning ko’ndalang kesimining yuzasi, m²;
b₁ –kavalyerning yuqori qismi bo’yicha kengligi, m;
b₂ –kavalyerning asosi bo’yicha kengligi, m;
h –kavalyer balandligi, m.


Kavalyerning geometrik o’lchamlarini aniqlash uchun uning balandligi kurs ishida me'yorlariga ko’ra ko’pi bilan 3 m yoki yuqori qismi bo’yicha kengligi olinadi. Grunt skreperlar yordamida ko’ndalang tashishda kavalyerning yuqori qismi bo’yicha kengligi b1 gruntni skreper bilan tushirish yo’lining uzunligidan kam bo’lmasligi kerak.
Grunt bir vaqtning o’zida ham bo’ylama,ham ko’ndalang yo’nalishda tashilgan holda (avtosamosvallar, skreperlar bilan ellipssimon yoki “sakkizlik” bo’ylab), kavalyerning ko’ndalang kesimi maydoni quyidagi ifoda bo’yicha m² larda aniqlanadi


(2.20)


bu yerda: V –mazkur uchastkada o’ymadan kavalyerga yotqizilayotgan
grunt hajmi, m³;
l –uchastka uzunligi, m.

Yer massalarini taqsimlash vayetakchi hamda transport mashinalarini tanlash natijasida trassa gruntni bo’ylama va ko’ndalangiga tashiladigan ishchi uchastkalariga bo’linadi; ishchi uchastkalari yer ishlari piketlar grafigining tegida keltirilgan(1-ilova).

Yetakchi hamda transport mashinalarining yer ishlarini bajarish shart-sharoitlariga bog’liq ravishda tanlash adabiy manbalar tavsiyalari bo’yicha bajarilgan va 2.5 - jadvalda keltirilgan.