Kurs jumíSÍ tema

Juwmaqlaw

«Yusıp – Ziliyxa» dástanı qaraqalpaq xalıq dóretpesiniń ishinde tiykarǵı orınlardı iyeleydi. Óziniń ideyası, mazmunı, kórkemlik dárejesiniń joqarılıǵı boyınsha dúnya júzi xalıqları arasında ańızǵa aylanǵan gózzal Yusıp syujeti áyyem zamanlardan berli awızsha hám jazba túrlerinde keń tarqalǵan.

Biz «Yusıp-Ziliyxa» dástanınıń ideya-tematikası, janrlıq ózgeshelikleri, obrazlar sisteması, dástannıń kórkemligi, qosıq qurılısına toqtap óttik.

«Yusıp-Ziliyxa» dástanı óziniń joqarı ideyalıq, kórkemlik sapası menen, xalıqshıllıǵı menen belgilenedi. Dástan basqa dástanlardan ózine tán ózgeshelikleri menen de ayrılıp turadı. Dástannıń syujetiniń áyyemgi zamannan alınǵanlıǵı, bas qaharmanlardıń bir-birine bolǵan qarım-qatnası kútá ashıq hám kúshli jırlanǵan.

Qaraqalpaq folklorınıń baylıǵı bolǵan «Yusıp – Ziliyxa» dástanı tuwralı qaraqalpaq ilimpazları tárepinen óz aldına ilimiy izertlew jumısları alıp barılmaǵanlıǵın kóriwimizge boladı. Tek ayırım ilimpazlar azlı kem pikirlerdi ǵana berip ótken. Dástan Qaraqalpaq folklorınıń XVI tomında tolıq basıp shıǵarılǵan. Barlıǵı bolıp 72 bette jaylasqan. Al, jańadan baspadan shıqqan Qaraqalpaq folklorı kóp tomlıǵındaǵı 43-56-tomlardı óz ishine alǵan kitaptıń 51-tomında 1977-jılı Á. Alımov tárepinen Xayrulla Tursın ulınan jazıp alınǵan variantı berilgen. Dástan 293-330-betlerinde jaylasqan.³²

Dástanda xalqımızdıń úrp-ádetleri júdá jaqsı berilgen. Onıń kórkemlik ózgesheligi, tili hám sheberlik máseleleri haqqında da jumısımızda sóz ettik. Dástanda eski qádiriyatlarımızdı tolıq saqlap hár qıylı isenimlergeberiliw jaǵdayları da ushırasadı. Duwalıq kúshi menen ólimnen aman qalıw h.t.b.

«Yusıp-Ziliyxa» dástanı qaraqalpaq xalqınıń súyip oqıytuǵın dástanlarınıń biri. Dástan obrazlarǵa da júdá bay. Dástandaǵı hár bir obraz tákirarlanbas qásiyetlerine iye. Dástandaǵı lirikalıq formalar qaharman obrazın ashıp beriwge de óz tásirin tiygizdi. Kurs jumısı óziniń usı tárepleri menen úlken jetiskenliklerge iye esaplanadı.

Kurs jumısımız juwmaǵında “Yusıp-Ziliyxa” dástanı haqqında keńirek hám hár tárepleme sóz ettik. Bunda internet materiallarınan hám ilimiy miynetlerden alǵan maǵlıwmatlarımızǵa súyenip biz bul dástannıń tek ǵana qaraqalpaq xalqı ushın emes, bálkim, pútkil dúnya júzi xalıqları ushın qunlı ekenligin aytpaqshımız. Dástan qaraqalpaq ádebiyatında izertleniwge ılayıq ekenligine kózimiz jetti. Biz bunı joqarı oqıw orınlarındaǵı sabaqlıqqa tema sıpatında kirgiziwin usınıs etpekshimiz. Sonda keń jámiyetshilik tárepinen, úyreniwshiler tárepinen bul dástanǵa qızıǵıwshılıq oyanǵan hám izertleniw itimallıǵı joqarılaǵan bolar edi.