Kurs ishi mavzu: Soliq. Fiskal siyosat Reja

- huquqiy shaxslardan undiriladigan soliqlar ,
- jismoniy shaxslardan undiriladigan soliqlar ,
- huquqi va jismoniy shaxslardan undiriladigan
soliqlar.
Ularning uzlari, mol - mulki va daromadlari xam turlichadir. Iqtisodiyot kanchali kup ukladli, soliq sub’ektlari xam shunga monand kupayib boradi hamda ularning ijtimoiy mavkei uzgaradi.
Soliq ob’ekti - bu soliq undiriladigan daromad yoki molk mulkdir. Bular daromad, kapital, er xo’jalik iqtisodiy faoliyat aylanishi, ayrim tovarlar va gonorar (ijod xaki) hamda kimmatli Qogozlar va xokazo. Ularni uch yo’nalishga ajratish mumkin.
- daromad (aholi ,korxonalar ,firmalar va boshkalar ),
- mulk (xarakatdagi mulk ya’ni kapital sifatida daromad keltiruvchi) va xarakatda bulmagan mulk ,
- mulkni me’rosga qoldirishdan kimmatli Qogozlarga
bo’yicha savdodan , bojxona to’lovlari va boshkalar .
Soliq normasi va soliq stavkasi soliq asosi, ya’ni soliqqa tortish manbai amalda soliqqa tortiladigan daromad, mulk faoliyat natijasidir. Aynan shu soliqqa tortish manbaining u yoki bu manbai uchun tulanadigan qismi soliq normasi (stavkasi) deyiladi.
AQSH da eng kam, eng kup va O’rtacha miqdorda soliq normalari yuritiladi. Masalan agar jismoniy shaxs yilik daromadi 21450 dollar bo’lsa, bu soliq bazasi eng kam miqdordagi, ya’ni 15 % daromad soliq normasi bilan soliq undiriladi.
Agar jismoniy shaxs daromadi 2150 dollardan 51900 dollargacha bo’lsa demak bu O’rtacha soliq soliq normasi bulgan 3217,5 dollar va daromadning 28 % miqdorida undiriladi. Va nixoyat, jismoniy shaxs daromad i 51900 dollardan yuqori bo’lsa, u xolda normasi 11743,5 va daromadning 31 % miqdorida undiriladi.
O’zbekiston Respublikasi soliq tizimida tabaqalashtirilgan soliq normalari mavjud bo’lib daromad miqdoriga binoan progressiv tarzda soliq undiriladi.
Soliq imtiyozlari - soliq to’lovchilarga davlat tomonidan kursatilgan engilliklar bo’lib, soliqlar miqdorini kamaytirish soliqlar tulash shartini engillashtirish yoki soliqdan butunlay ozod kilishdir.
Soliq imtiyozlari biror bir ishlab chiqarish soxasini, faoliyat to’rini ragbatlantirishni ko’zda tutadi. Soliq imtiyozli soliq undiriladigan daromad turlarini kiskartirib, umumiy kamaytirilagn daromadlardan soliq olish, soliq olinmaydigan minimal daromad chegarisini belgilash, soliq normasini kamaytirish, soliq to’lov muddatini uzaytirib, engilliklar yaratishga xizmat kiladi. Soliq imtiyozlari soliq to’lovchi sub’ektlarga nisbatan tabaqalashtiriladi, muayyan iqtisodiy va ijtimoiy maksad uchun yuritiladi.
Mamlakt taraqqiyotida sharoitga muvofik soliq imtiyozlari kayta kurib turiladi, natijada ayrim imtiyozlar joriy etilsa, ayrimlari bekor kilinadi.
Soliq tizimi uzichiga soliq xududini, soliqni to’lov muddatlarini soliq xujjatlarini oladi. Soliq xududi xar bir mamlakat doirasida belgilanadi va aynan shu mamalakat xududiy bulinishiga muvofik shakllanadi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar maxamasining 1998 12 - yanvarldagi 14 sonli karorriga muvofik mamlakat soliq boshqaruv tizimi Respublika Davlat soliq kumitasi, Korakalpogiston Respublikasi va viloyatlar soliq boshqarmalari hamda tumanlar, shaxarlar soliq inspektsiyalaridan Tashkil topadi. Natijada uch pogonali boshqaruv tizmi asosida tuman (shaxar ), viloyat va respublika mikyoslari aniklanib, soliq xududlari belgilanadi.