Курс иши Мавзу: Ишлаб чиқариш харажатларини ҳисобга олишда технологиянинг ўрни

4-жадвал

Асосий ишлаб чиқариш харажатлари 2010 счетларидаги дебет қолдиғи бўлиб, маҳсулот таннархига киритилади, ёрдамчи ишлаб чиқариш харажатлари 2310 кредит счетидан 2010 счети дебетига кўчирилади. 2010 счетидаги кредит харажатлари 2810 дебетига ёзилади ва у 9110 ишлаб чиқариш таннархи счетига ёпилади.

__________________________________

8 Ф.Ғ. Ғуломова Бухгалтерия ҳисобини мустақил ўрганиш учун қўлланма. Т.: “НОРМА”., 2009. 343-бет.

Иқтисодий инқироз шароитида маҳсулот таннархини, камайтириш муҳим аҳамият касб этади, чунки рақобатчилик муҳитида маҳсулотга талаб ва унинг сифатигина эмас, балки анчагина қисмини таннарх ташкил этадиган унинг нархи ҳам муҳимдир.
Бошқарувни такомиллаштириш ва харажатларнинг тўғри ва ўз вақтидаги бухгалтерия ҳисобини йўлга қўйиш, шунингдек моддий, меҳнат ва молиявий ресурслардан оқилона фойдаланиш устидан қаттиқ назоратни ташкил этиш, ишлаб чиқаришга тааллуқли бўлмаган харажатлар ва талафотларни хар томонлама камайтириш маҳсулот таннархини пасайтиришнинг энг муҳим йўлларидан бири ҳисобланади.
Маҳсулот ишлаб чиқариш харажатлари ҳисобини ташкил этишнинг олдига қуйидаги асосий тамойиллар қўйилган:
– бухгалтерия ҳисобида харажатларни иқтисодий жиҳатлари ва моддалари бўйича, маҳсулот турлари ва корхона бўлинмалари бўйича гурухлаштириш;
– маҳсулот ишлаб чиқариш ва унинг таннархини калькуляциялашга доир харажатлар хисобининг қабул қилинган услубияти йил давомида ўзгармаслиги;
– харажатлар ҳисоби объектларини маҳсулот таннархини калькуляция килиш объектлари билан мувофиқлаштириш;
– даромадлар ва харажатларни ҳисобот даврларига тўғри киритиш;
– ҳисобда ишлаб чиқаришнинг жорий харажатлари ва капитал қўйилмалар билан боғлиқ харажатларни ажратиш.
Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари тўғрисидаги ахборотни шакллантиришнинг ягона тамойилларини таъминлаш учун давлат томонидан маҳсулот таннархига киритиладиган харажатларни белгилаш, даромад ва харажатларни гуруҳларга ажратиш, корхоналар фаолияти тури, мулкчилик шакли ва идоравий мансублигидан қатъи назар уларни бухгалтерия ҳисобида акс эттиршнинг умумий тартиби белгиланган.
Ана шу мақсадларда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 5 февралдаги 54-сон қарори билан тасдиқланган «Маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва сотиш бўйича харажатлар таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисида»ги низом (кейинги узгартиришлар билан) ишлаб чиқилди.
Мазкур Низом хўжалик юритувчи субъектлар-юридик шахсларнинг, шунингдек, юридик шахс бўлмаган ҳолда тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланувчи жисмоний шахсларнинг маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларини аниқлашнинг ягона методологик асосларини белгилайди.
Харажатлар таркиби тўғрисидаги Низом бухгалтерия ҳисоби ва солиқ солиш мақсадларида харажатларни ҳисоблаб чиқишда пайдо бўладиган тафовутлар ҳисобга олинган ҳолда ишлаб чиқилган. Хўжалик юритувчи субъектларнинг рақобатбардошлилигини аниқлаш мақсадида улар фаолиятининг харажатларини ҳисоблаб чиқиш ва молиявий натижаларини аниқлаш бухгалтерия ҳисобининг асосий мақсади ҳисобланади.
Маҳсулот (ишлар, хизматлар) ишлаб чиқариш таннархига бевосита маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлган, ишлаб чиқариш технологияси ва уни ташкил этиш билан шартланган харажатлар киритилади (3-чизма)