Kurs ishi mavzu: “Arab tilida bog’lovchi va uning turlari ” Bajardi: Qabul qildi: Toshkent 2022-yil mundarija: kirish I bob. Arab tillarida gap va ularning turlari

Sodda gap o‘z navbatida sodda yig‘iq va sodda yoyiq gaplarga bo‘linadi. Sodda yig‘iq gaplar faqat bosh bo‘laklardan ega va kesimdan tashkil topgan gaplardir.
Sodda yoyiq gaplarda esa bosh bo‘laklardan tashqari ikkinchi darajali bo‘laklar ham qo‘llaniladi.
Murakkab gap, tarkibida asosiy gap bo‘laklaridan tashqari ajratilgan bo‘laklari, undalmalari, kirish bo‘lak va birikmalari bo‘lgan gap konstruksiyasidir.
Qo‘shma gaplar esa turli grammatik, leksik, intonatsion, vositalar bilan ikki va undan ortiq gaplarning birikuvidan tuzilgan gap konstruksiyalaridir.
2. Arab tilidagi gaplar grammatik tuzilishiga ko‘ra ikki turga الجملة البسيطة sodda gaplar va المركبة الجملة murakkab gaplarga bo‘linadi.
الجملة البسيطة sodda gaplar ikki turga bo‘linib, ular ﺍﻻﺴﻣﻴﺔ الجملة ot kesimli gap va الجملة الفعلية fe’l kesimli gap deb nomlanadi.
المركبة الجملة murakkab gaplar ikki va undan ortiq gaplardan tashkil topgan gaplar bo‘lib, grammatik vositalar – bosh va ikkinchi darajali bo‘laklarning biri shu ikki gaplarning o‘rnida qo‘llaniladi.
3. O‘zbek tilida bog’lovchi va uning turlari anglatgan mazmuni va vazifasiga ko‘ra, quyidagi turlarga bo‘linadi:
1. To‘ldiruvchi – izoh ergash gaplar. 2. bog’lovchi va uning turlari ning maxsus turi.
Bu xil ergash gaplar bosh gapga analitik usul bilan bog‘lanadi. bog’lovchi va uning turlari bosh gap bilan -ki bog‘lovchisi orqali bog‘lanadi.
bog’lovchi va uning turlari ining maxsus turi esa bosh gapdan oldin keladi, bosh gap tarkibidagi biror otni izohlaydi, aniqlaydi, izohlanmish ot ergash gap bilan yonma– yon keladi. Ular uch guruhni tashkil etadi.
bog’lovchi va uning turlari ning birinchi guruhida ergash gap bosh gapga analitik yo‘l bilan bog‘lanadi: ergash gapni bosh gapga bog‘lash uchun asl ma‘noni yo‘qotib , yordamchi so‘zga o‘tgan degan sifatdosh shaklida qo‘llanadi.
bog’lovchi va uning turlari ning ikkinchi guruhining kesimi sifat, ot, yoki yo‘q so‘zlari orqali ifodalanadi;
bog’lovchi va uning turlari ning uchinchi guruhida ham aniqlanmish so‘zdan oldin keladi. Bu xil ergash gaplarning kesimi sifatdosh shaklida bo‘ladi, ega bilan moslashmaydi, chunki sifatdosh-kesim shaxs bilan tuslanmaydi.